Amerikan haber kanalı Bloomberg, "Libya, Muammer Kaddafi rejiminin 2011 yılında devrilmesinin ardından şiddet ve güç mücadeleleriyle dolup taşırken, büyük uluslararası güçler, bölgede lider rol oynamaya çalışıyor" yorumunda bulundu.
Rusya, Türkiye, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri, İtalya ve Fransa, Trablus hükümeti ile Başbakan Fayiz es-Serrac ve General Halife Hafter arasında başkent Trablus'un güney eteklerinde süren bir savaşa karıştı.
Rusya ve Türkiye geçtiğimiz Pazartesi Moskova'da barış anlaşmasını hayata geçirmeye çalıştı. Libya Ulusal Uzlaşı Hükümeti Başbakanı Serrac imzaladı, ama Hafter değil. Daha sonra Hafter, Berlin Konferansı öncesi, petrol ihracatının yapıldığı büyük bir limanı kapatarak, petrol üretimini durdurmada bir adım daha ileri gitti.
Afrika'nın en büyük petrol rezervine sahip Libya'da yeni bir çatışmaya yol açan başarısızlık riskleri ve Hafter'in son hamlesi çeşitli yabancı oyuncuların hesaplarını bozabilir. Serrac, dün yaptığı röportajda rakibinin barışa hazır görünmediğini söyledi.
Peki Berlin Konferansı'nda her bir gücün amacı bireysel olarak nedir?
TÜRKİYE
Ankara'nın Libya'ya ilgisi Osmanlı İmparatorluğu'na kadar uzanıyor. Mustafa Kemal Atatürk gibi Türk yetkililer, bir asır önce İtalyan birliklerinin işgaline karşı Libya direnişini örgütlediler.
Bugün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, BM destekli bir denizcilik anlaşmasını Akdeniz'in zengin sularında Türkiye'nin Yunanistan'a karşı nüfuzunu artırmak için önemli bir önkoşul olarak görüyor.
Türk müteahhitler, Kaddafi devrilene kadar faaliyet gösterdikleri Libya'da yapılan daha önceki projelerin milyarlarca dolarlık alacaklarına sahipler.
RUSYA
Rusya Cumhurbaşkanı Putin, Erdoğan ile birlikte Libya'nın iki savaş kampına Moskova barış görüşmelerine katılmak için baskı yaptı.
Rusya ve Türkiye, Suriye'de olduğu gibi Libya'daki muhalif tarafları destekliyor ve Putin gücünü her iki ülkede de Erdoğan'dan taviz almak için kullanabiliyor. Rusya'nın ana hedefi Libya'nın petrol anlaşmalarına erişimi sağlamak.
ALMANYA
Ülke Kaddafi'yi devirmekle aktif olarak ilgilenmedi ve şimdi çatışmada tarafsız arabulucu olarak ortaya çıkabilir. Merkel'in asıl ilgisi Orta Afrika'dan mülteci akışını durdurabilecek istikrarlı bir hükümete sahip olmaktır. Almanya için ise Libya cihatçılarla mücadelede önemli bir faktördür.
İTALYA
Libya, 20. yüzyılın başlarından II. Dünya Savaşı'ndan sonraya kadar bir İtalyan kolonisiydi. İtalyan enerji devi Eni SpA, Libya petrol endüstrisinin en büyük oyuncusu iken, eski Başbakan Silvio Berlusconi Kaddafi'ye çok yakındı.
İtalyan yetkililer arasında Fransa ve İngiltere'nin NATO liderliğindeki hava saldırısını izleyen kaos hakkında "size söyledik" tarzı güçlü bir his var. Özellikle ülkedeki Fransız müdahalesini eleştiriyorlar. Göçmenler Akdeniz'i geçip sonlanınca İtalya da mülteci krizinin ön saflarında yer alıyor.
FRANSA
Fransa, Kaddafi'nin devrilmesi operasyonunda NATO'nun ana gücüydü ve Libya'daki her iki kurulda da oynuyordu. Ülkenin bölünmesinden sonraki yıl olan 2015'ten bu yana Paris, ABD'nin aracılık ettiği barış sürecini desteklemiş, ancak Hafter'e de yardımcı olmuştur.
Bunun bir nedeni generalin cihatçı gruplara silah ve para vermeyi bırakabilecek biri olarak görülmesidir. 2017 yılında Başkan Macron, güç paylaşımı anlaşması için Ulusal Uzlaşı Hükümeti Başbakanını ve Hafter'i Paris'e davet etmişti.
MISIR
Kahire'deki hükümet de, Hafter'i İslam aşırılığına karşı tek gerçek kale olarak görüyor. Libya'nın doğu sınırının cihatçılar için güvenli bir sığınak olabileceği endişesi var. Hafter, Kahire ile özellikle bilgi alışverişi ve askeri yardım konusunda yakın işbirliğini kabul etti.
BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ (BAE)
Mısır gibi BAE de Hafter'i İslamcı militanların yarattığı tehdidin üstesinden gelebileceğini düşünüyor. Körfez devleti, Libya ordusuna askeri ve lojistik destek sağladı ve adına drone saldırıları gerçekleştirdi.
İNGİLTERE
İngiltere, eski Başbakan Tony Blair'in ABD Başkanı George W. Bush'u destekleme kararını takiben, özellikle rejim değişikliği konusunda Saddam Hüseyin'in devrilmesinden sonra Orta Doğu'daki aktif rolünden büyük ölçüde çekildi.
Bir noktada, İngiltere, bölgedeki müdahaleye kimin liderlik edeceği konusunda Fransa ile rekabet ediyor gibi göründü; ancak dönemin Başbakanı David Cameron, başarısız bir devlet yaratmaya yardımcı olduğu için üyeler tarafından eleştirildi. Ülke 2016'dan bu yana AB'den ayrılma çabalarını sürdürüyor.
AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ
ABD Büyükelçisi Chris Stevens 2012 yılında Bingazi'de öldürüldüğünden beri Washington, İslam Devleti üyelerine karşı hava saldırılarında rolünü kısıtladı. Ayrıca Putin'in ne yapacağını görene kadar rakip Libya kamplarına çelişkili mesajlar gönderiyor. Yetkililer Bloomberg'e, Rusya'nın Eylül ayında Hafter'i desteklemek için yüzlerce paralı asker gönderdiğini söyledi (Putin bunu reddetti). Birkaç hafta sonra, bir Amerikan dronu vuruldu ve Amerikalılar, Rusya'yı çerçeveden çıkaracak bir barış anlaşması umuduyla Hafteri ateşkes için bastırmaya başladı.
ÇİN
Pekin, kısmen kamu iktisadi teşebbüslerinin anlaşmalara ve güvenli kaynaklara ulaşmasına yardımcı olmak için müzakerelere geri dönüş ve Libya'da şiddete son verilmesi çağrısında bulundu. Çin'in daha düşük bir siyasi hissesi olsa da, çıkarlarının güvence altına alınmasını sağlamak ve Berlin'e en iyi diplomatını göndermek istiyor.
Mayıs 2018'de PetroChina, Libya'dan alüminyum almayı kabul etti. Ayrıca, ülkenin yeniden inşasından kaynaklanabilecek ve Kemer ve Yol Altyapısı girişiminin bir parçası olarak Akdeniz'deki diğer Çin projelerine bağlanabilecek potansiyel fırsatlara da bakıyor.
