Türkiye'nin Rusya'dan satın aldığı S-400 hava sistemlerini gerekçe göstererek, Türkiye'yi F-35 projesinden dışlamaya çalışan Amerika, Türkiye'siz F-35 projesinin yürümeyeceğinin farkına vardı. Daha önce Mart 2020'de Türkiye'yi tedarik zincirinden çıkaracağını duyuran ABD tarafı, Türkiye'nin ürettiği 1005 parça için uygun alternatif bulamadı.
RAPOR YAZDILAR
ABD Hükümeti Hesap Verebilirlik Ofisi'nin (GAO) hazırladığı F-35 tedarik raporunda, Türkiye'yi F-35 programından çıkarma girişiminin programın aksayan üretim ve tedarik sürecini daha da sekteye uğratabileceğine dikkat çekilirken, bu yönde bir açıklama da ABD Başkanı Donald Trump'tan geldi. Türkiye'ye alternatif bulamadıklarını itiraf eden Trump, “F-35'lerin ana gövdesi Türkiye'de üretiliyor ‘Size F-35 parçalarını vermiyoruz' deseler ne yapacağız?” yorumunda bulundu. F-35 projesine yaklaşık bin adetten fazla parça ile katkı sağlayan Türkiye, uçağın orta gövdesinden iniş takımına; motorundan kanadına kadar pek çok farklı alanda parça üretiyor.
RESMİ ADIM YOK
Türk firmaların ürettiği parçalar ilk F-35 uçağından bu yana tüm uçaklarda yer alırken, Türk Havacılık ve Uzay Sanayi (TUSAŞ) tarafından uçağın orta gövdesi, Alp Havacılık ve Kale Pratt&Whitney firmaları tarafından uçağın motoru ile ilgili önemli parçalar, Alp Havacılık tarafından iniş takımı, Kale Havacılık tarafından gövde ve kanat yapısal parçaları, AYESAŞ tarafından ise bazı elektronik kartlar üretiliyor. ABD, S-400'lerin sevkıyatının başlamasının ardından 31 Temmuz 2019'da Türkiye'nin projeden çıkartıldığını açıklamıştı. Bu kapsamda F-35 parçası üreten Türk şirketlerinden alımın da durdurulacağı açıklanmış ancak resmi adım atılmamıştı.
ALTERNATİFLER YÜKSEK MALİYETLİ
ABD Hükümeti Hesap Verebilirlik Ofisi'nin (GAO) raporunda Aralık 2019 itibarıyla Türkiye'nin ürettiği 1005 parçanın tamamı için alternatif üreticiler bulunduğu kaydedildi ancak şu ifadelere yer verildi: “Bir F-35 programı yetkilisine göre yeni üreticilerden tedarik edilecek parçaların fiyatlarının, Türk tedarikçilerin verdiği fiyatlara göre hangi seviyede olacağı belirsiz. Fakat bu yetkili alternatif kaynakların daha yüksek maliyetli olabileceğini belirtti.”
DEVRE KARTINDA TEK ÜRETİCİ BİZİZ
Akşam Gazetesi'nin haberine göre, konuya ilişkin değerlendirmede bulunan Savunma Politikası Analisti Turan Oğuz, “ABD Senatosu'na verilen raporda da F-35'in bir süre gecikeceği, maliyetlerin artacağı belirtilmişti. Türkiye'de üreliten bazı özel şeyler var. AYESAŞ bazı elektronik devre kartları üretiyor ve bunların dünyadaki tek üreticisi” dedi.
