Meltem Suat Timeturk Dış Haberler Servisi/Özel
Rusya Dışişleri Bakanlığı, İran ile imzalanan ve iki ülkenin ilişkilerini "kapsamlı stratejik ortaklık" düzeyine taşıyan 20 yıllık anlaşmanın resmen yürürlüğe girdiğini duyurdu. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan tarafından 17 Ocak'ta Moskova'da imzalanan bu belge, Moskova ve Tahran'ın ortak jeopolitik meydan okumalar karşısında ilişkilerini derinleştirme yönündeki stratejik tercihinin bir yansıması olarak görülüyor. Beşer yıllık dönemlerle otomatik olarak uzatılacak olan anlaşma, iki halkın temel çıkarlarına hizmet ettiği vurgulanarak, ikili ilişkilerde **"niteliksel olarak yeni bir düzey"**e ulaşıldığı belirtildi. Anlaşma, ortak askeri tatbikatları, ekonomik bağımsızlığı ve yaptırımlara karşı ortak duruşu kapsayan yirmi yıllık sağlam bir hukuki zemin sunuyor.
Analiz: Çok kutuplu dünya düzeninin merkezi aktörleri ve ortak jeopolitik mimari
Rusya ve İran'ın kapsamlı stratejik ortaklık anlaşmasını resmen yürürlüğe koyması, iki ülkenin de Batı'nın ekonomik ve siyasi baskısından çıkma konusunda kararlı olduğunu ve çok kutuplu bir dünya düzeni oluşturma hedefine hukuki bir temel attığını gösteriyor. Bu anlaşma, Moskova ve Tahran'ın Avrasya'da ve Orta Doğu'da ortak bir güvenlik ve ekonomik mimari oluşturma niyetini yansıtan son derece detaylı ve uzun vadeli bir belgedir.
- Yaptırımlara Karşı Mukavemet (Ekonomik Savunma Bloğu)
Anlaşmanın en can alıcı maddeleri, her iki ülkenin de uluslararası alanda uygulanan yaptırımlara karşı ortak bir ekonomik savunma bloğu kurma çabasını ortaya koyuyor:
Ortak Yaptırım Kalkanı ve Uluslararası Hukuk: Anlaşmanın, Batı ülkeleri tarafından uygulanan tek taraflı kısıtlamaları "yasa dışı" olarak tanımlaması, uluslararası hukuku kendi lehlerine yorumlama konusunda ortak bir dil ve duruş geliştirdiklerini gösteriyor. Bu, özellikle BM onayı olmayan yaptırımlara karşı üçüncü ülkeleri de kendi yanlarına çekme stratejisinin hukuki temelini oluşturuyor.
Dışa Bağımlı Olmayan Finansal Altyapı: Tarafların, dışa bağımlı olmayan bir ödeme altyapısı kurma hedefi, uluslararası ticarette ABD Doları'nın hegemonyasından çıkma ve SWIFT sistemi dışındaki alternatif bir finansal köprü oluşturma konusunda somut adımlar atılacağını gösteriyor. Bu adım, hem Rusya hem de İran için ticari işlemlerini kesintisiz sürdürmenin ve ekonomik istikrarı korumanın temel taşıdır.
Karşılıklı Kısıtlamalara Katılmama: Tarafların birbirlerine yönelik kısıtlamalara katılmamayı taahhüt etmesi, gelecekte Batı'nın herhangi birine uygulayacağı baskı karşısında diğerinin taviz vermeyeceğinin güvencesidir. Bu, Moskova ve Tahran arasındaki güven ilişkisinin derinliğini vurgular.
- Güvenlik, Savunma ve Jeopolitik İstikrar Tanımı
Güvenlik iş birliği, sadece askeri değil, aynı zamanda iki ülkenin bölgesel istikrar ve tehdit algısını birleştiren bir doktrini işaret etmektedir:
Ortak Askeri Doktrin ve Teknoloji Transferi: Ortak askeri tatbikatlarda yakın işbirliği, iki ordunun operasyonel uyumluluğunu artıracak ve özellikle teknoloji transferi (İran'ın Rusya'ya insansız hava araçları sağlaması karşılığında Rusya'dan gelişmiş silah sistemleri alması gibi) için zemin hazırlayacaktır. Bu durum, Orta Doğu'daki askeri dengeleri kalıcı olarak değiştirebilir.
"Ayrılıkçı Hareketler"e Ortak Taahhüt: İki tarafın da topraklarını ayrılıkçı hareketlere destek için kullanmama taahhüdü, İran'ın Azerbaycan, Kürt ve Beluç bölgelerindeki etnik gerilimler ile Rusya'nın Kafkasya'daki istikrar endişeleri konusunda karşılıklı güvenlik garantisi anlamına gelmektedir. Bu, iç güvenlik konularında da dış müdahalelere karşı ortak bir duruş sergileneceğini gösterir.
Ortak Tehditlere Karşı Koordinasyon: Anlaşmanın "uluslararası terörizmle mücadele" maddesi, başta Suriye ve Irak olmak üzere, bölgesel çatışma alanlarında iki ülkenin politikalarını ve askeri varlığını daha da entegre etmesini sağlayacaktır.
- Enerji İş birliği ve Yeni Tedarik Zincirleri
Enerji projeleri, sadece ticari bir boyut taşımamakta, aynı zamanda küresel enerji haritasını yeniden çizme potansiyeli barındırmaktadır:
Azerbaycan Üzerinden Gaz Hattı: Rusya'dan İran'a Azerbaycan üzerinden doğalgaz hattı geçirilmesi planı, Rusya'nın Avrupa dışındaki pazarlara (özellikle Asya ve Hindistan'a) ulaşma stratejisi için hayati öneme sahiptir. İran, bu güzergâhta bir transit köprü haline gelerek bölgesel enerji hub'ı rolünü güçlendirecektir. Bu proje, aynı zamanda Azerbaycan'ın Kafkasya'daki jeopolitik önemini de artırmaktadır.
Fiyatlandırma Müzakereleri: Fiyatlandırma yöntemleri üzerine müzakerelerin devam etmesi, Batı'nın fiyat tavanı politikalarına karşı koyan, petrol ve gaz piyasalarında yeni, Batı dışı fiyatlandırma mekanizmaları oluşturma çabasını işaret etmektedir.
- Enformasyon ve Yumuşak Güç Alanları
Anlaşma, geleneksel iş birliği alanlarının ötesine geçerek, bilgi savaşı (information warfare) ve yumuşak güç alanlarını da kapsamaktadır:
Dezenformasyonla Mücadele: Anlaşmada yer alan “dezenformasyon ve olumsuz propagandaya karşı” medya iş birliği, iki ülkenin de uluslararası medya ve sosyal medyada kendi anlatılarını güçlendirmek ve Batı merkezli eleştirilere karşı ortak bir cephe oluşturmak istediğini gösterir. Bu, iki ülkenin siyasi rejimlerini uluslararası alanda savunmak için ortak bir enformasyon stratejisi yürütecekleri anlamına gelmektedir.
Bu kapsamlı anlaşma, Rusya ve İran'ı uluslararası yaptırımlara karşı birbirinin sigortası haline getirirken, Orta Doğu ve Avrasya'daki güç dinamiklerini kalıcı olarak etkileyecek ve ABD'nin bölgedeki manevra alanını daraltacaktır.
Yorum Yap