Ahmed Al-Burai
2017 yılında, Kudüs Belediyesi'nden iki İsrailli danışman David Koren ve Ben Avrahami, Türkiye'nin Kutsal Şehir'de giderek artan rolü hakkında endişelerini paylaştı. Bu iki figür, belediyenin Kudüs'teki Müslümanlar ve Hıristiyanlar ile olan tüm etkileşimlerini denetliyor. Yerel nüfusun tüm kesimleri arasındaki uygunsuz çıkarların, tutarsızlıkların ve gerginliklerin ince detaylarının farkındalar.
"Erdogan ve İsrail arasında Doğu Filistin" adlı makaleleri İsrail kanun koyucuları için onların deyimiyle "Filistin'deki zehirli akımları bertaraf etme" konusunda bir uyandırma çağrısı ve Türk bayraklarının Doğu Filistin boyunca dalgalanmasındaki sembolizme karşı, ve de özellikle israillilerin "Tapınak Dağı" dedikleri kutsal sığınak El Aksa hakkında bir uyarıydı.
Türk mevcudiyetinin, İsrail'in şehir üzerindeki duruşunu zayıflatmayı amaçladığını iddia ettiler. Böylece Koren ve Avrahami, İsrail'in sadece Türk varlığını sınırlamakla kalmayıp, aynı zamanda “Türkiye'nin Kudüs'e saldırısını” engelleyerek kendisini korumasını tavsiye etti. O zamandan beri, İsrail'in, Türkiye'nin Aksa ve Doğu Kudüs'teki varlığını engelleme planlarını geliştirmek için hiçbir çaba sarf etmediği bildirildi.
İlginç bir şekilde, basında çıkan haberlerde , İsrail ile Suudi Arabistan arasında Ankara'nın Filistin meselelerindeki rolünün sınırlandırılması ve yerine Riyad'ın getirilmesi konusundaki tartışmalar ortaya çıktı. Görünüşe göre iki dost devlet geçtiğimiz günlerde, Ürdün Haşimi Krallığı'nın gözetimi altında olan işgal altındaki Doğu Kudüs'teki Mescid-i Aksa Camii'nin yönetiminde Suudi temsilcilerinin bulunmasını tartışmak için gizli görüşmelerde bulundular.
ABD Başkanı Donald Trump'ın dış politika kararlarının, Orta Doğu'nun İsrail-Filistin'deki en kronik çatışmasında bir aşama daha başlattığına şüphe yok. Kudüs'ün İsrail'in başkenti olarak tanınması ve ABD Büyükelçiliği'nin şehre taşınması kesinlikle beklenmiyordu. Müslüman dünyasının ön planına eskiden kalma bir rekabeti getirdi: Mekke ve Medine'den sonra İslam'ın en kutsal üçüncü yeri olan Mescid-i Aksa Camii.
İşgal altındaki Kudüs'teki kutsal alanların muhafızı olarak, Ürdün Kralı II. Abdullah geçen yıl yerleşim yerlerin statüsüne ilişkin pozisyonunu değiştirme baskısı ile yüz yüze geldi. İlginç bir şekilde, Fas Kralı VI. Muhammed, Aksa Camii ve onun bileşiminin yenilenmesi için muazzam bir bağışta bulundu. Türkiye ise, şehirdeki varlığını artırıyor.
Dört Müslüman oyuncunun - Ürdün, Fas, Türkiye ve Suudi Arabistan - kutsal alanların koruması için tarihi iddiaları var. Ürdün Haşimi'ne, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra 1924'te Kudüs'teki Hıristiyan ve Müslüman kutsal alanlarına muhafaza olma statüsü verildi. Tarihsel olarak Suudiler ve Ürdünlüler Osmanlılara karşı ortaklık yaptılar. Her ikisi de 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başlarında Osmanlı ordularıyla çatıştılar; çünkü İngilizlerin yardım ve desteğiyle kendi topraklarını genişletmeye çalıştılar.
Fas'taki monarşi, Kudüs ile olağanüstü bir ilişki sürdürdü ve yüzyıllar boyunca kutsal yerler ve şehirdeki insanlar için finansal destek sağladı. Aksa Camii'nin bir girişine de Fas Kapısı denir. Bununla birlikte, Haşimi Krallığının velayetine ve Fas monarşisinin mali desteğine rağmen, İsrail'in ihlalleri, yıkımları, Aksa'nın kapatılması, Kudüslülerin sınır dışı edilmesi ve yasadışı yerleşimcilerin Asil Tapınağı'na girmesi devam etti. Haşimiler ve Faslılar her zamanki gibi sadece ‘sözlü' olarak kınadılar.
Peki İsrail, neden Türkiye'nin varlığından endişe ediyor ve Suudilere fırsatlar sunmakla ilgileniyor? Hem Ankara hem de Riyad, Kutsal Şehir'e daha fazla ilgi gösteriyor ve tarihi meşruiyet iddiasında bulunuyor. 2018'deki büyükelçiliğin yeniden yerleştirilmesinden ve Washington'un Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanımasından hemen sonra Riyad, bölgesel parlamenterlerin bir toplantısı sırasında Haşimi velayetine meydan okudu. Suudi Arabistan, Kudüs'ün İslami bağışlarının yönetimini desteklemek için 150 milyon dolar verdi.
Bu rakiplerin varlığının Kutsal Şehir ve Kudüs halkı için nasıl avantajlı olabileceğini ölçen kriter, İsrail'in bu oyunculara karşı duruşudur. Başka bir deyişle, İsrailli gözlemciler kutsal şehirde Türk bayraklarının görünürlüğü hakkında alarm zilleri çalmaya başladılar ve Türk varlığının sadece tarihi meşruiyet talep etmek veya Kudüs'ün velayetini bir pazarlık aracı olarak alarak uluslararası tanınma ve destek almak olmadığını düşünüyorlar. Türkiye'nin Kudüs'teki sürdürülebilir yatırımı, Filistin halkının yararına hayır amaçlı inisiyatifler ve eğitim programları yürüten bir dizi sivil organ, STK ve taban örgütü aracılığıyla çok boyutludur. Bu, İsrail'in doğrudan tehdit olarak gördüğü bir şey.
İsrail'in yanıtı, vizeleri reddetmeyi ve Kudüs'ü ziyaret etmek isteyen Türk vatandaşlarına seyahat iznini kısıtlamayı içeriyor. Ayrıca kentin okullarında çalışan Türk öğretmenlerin işlerini feshetti ve Doğu Kudüs'teki Türk İşbirliği ve Koordinasyon Derneği'nden (TİKA) destek alan herhangi bir okula kısıtlamalar getirdiği bildirildi. TIKA, Kudüs'ün Eski Şehri'nin restorasyonu ve orada savunmasız insanlara gıda parsellerinin sağlanması için milyonlarca dolar yatırım yaptı. Aynı zamanda işadamlarını ve girişimcileri de destekledi.
Türkiye'nin Filistin'deki artan popülaritesi sadece İsrail'i değil Suudi Arabistan'ı da rahatsız ediyor. Müslüman dünyasının liderliği için tarihsel rakipler şimdi Orta Doğu'da iki farklı bloğa önderlik ediyor. Suudi liderliğindeki blok Kudüs'teki İslami yerleşim yerlerine hükmetmeye karar verir ve Filistin özgürlük nedeninden taviz verirse bu çok pahalıya mal olur. Türkiye ile İsrail-Suudi ittifakı arasındaki Kutsal Şehir'de soğuk bir savaş meydana geliyor. Gelişme biçiminin işgal altındaki Filistin halkı üzerinde ciddi etkileri olabilir.
Kaynak: https://www.middleeastmonitor.com/
*İçerik özetlenerek verilmiştir. Bu makalede yer alan görüşler yazarına aittir.
Çeviri: Feyza Akyıl
