Pakistanlı gazeteci ve yazar Syed Mohammad Ali Ali'in, Express Tribune gazetesinde yayımlanan, “Afganistan'ın siyasi geleceği” başlıklı makalesinde, “İstikrarlı bir Afgan devleti oluşturmak kolay olmayacak” deniliyor.
Syed Mohammad Ali Ali'nin Afganistan'la ilgili makalesi şöyle:
Son zamanlarda Taliban'a yönelik ABD hava saldırıları, bu yılın sonuna kadar Amerika'nın Afganistan'dan tamamen çekilme olasılığı hakkında şüpheler uyandırdı. Afganistan'da devam eden şiddet ABD'nin Taliban ile olan anlaşmasını zorlaştırıyor ve umutsuzca ABD'nin bölgeden çıkışını zorlaştırıyor. Yine de, geçmişte bu tür çabaların boşuna olduğunu gören ABD'nin bölgedeki askeri varlığını artırması pek olası değil. Bunun yerine, Afgan karmaşasına müzakere edilmiş bir çözüm sağlamak için muhtemelen çabaların iki katına çıktığını görmeye devam edeceğiz.
Pakistan şu anda yalnızca ABD'yi, Taliban'la bir barış anlaşması imzalamaya ikna etmede değil, aynı zamanda barış müzakere sürecini kolaylaştırmada ve daha da zor olan Afganistan içi müzakerelere dahil olma rolünden dolayı mutlu bir ruh halinde. Bununla birlikte, Afganistan içi görüşmelerin nihai sonucu ise milyon dolarlık bir soru işareti olmaya devam ediyor.
İstikrarlı bir Afgan devleti oluşturmak kolay olmayacak; ancak Afganistan'ın siyasi geleceğinin neye benzeyebileceğine dair çok ilginç devam eden tartışmalar var.
11 Eylül sonrası ABD müdahalesinin ardından Afganistan devletini yeniden kurmaya çalışan Bonn Anlaşması artık gereksiz hale geldi. ABD ve NATO müttefikleri, sürdürülebilir bir Afgan devleti oluşturmak için son 19 yılda milyarlarca dolar harcadılar. Yine de, bir dizi seçime rağmen, görevdeki hükümetler meşruiyetten yoksundu ve parçalanmaya, iç çatışmaya ve yolsuzluğa eğilimliydi. Sonuç olarak, artık ülke çapında rekabet eden çıkarlara sahip çeşitli aktörler var.
Gelecekteki siyasi sistemin konturları belirsizliğini koruyor; ancak hakim zemin gerçekleri göz önüne alındığında, yeni bir melez rejimin, rakiplerinin otoritesi azalırken Taliban'ın egemen bir pozisyona geçmesi muhtemeldir.
Afgan Cumhurbaşkanı Eşref Gani'nin kesinlikle önemli miktarda gücü bırakması gerekecek. Gani, Afgan İcra Kurulu Başkanı Abdullah Abdullah ile iyi bir paylaşım gücüne sahip değil ve Taliban'ın kendisi tarafından yönetilen merkezi bir hükümeti kabul etmesi olası değil.
Yine de Taliban eski yollarına geri dönemeyeceklerini ve kendilerinin de taviz vermeleri gerektiğini biliyor. Batı tarafından tamamen tecrit edilmek Taliban'ın çıkarlarına hizmet etmeyecektir. Bazı uzmanlara göre Taliban başka bir Kuzey Kore olmaktan bıkmış durumda. Bunun yerine, görünüşe göre, Avrupa ve ABD'nin Suudi monarşisinin aşırı muhafazakar ideolojik konumlarına meydan okumadan yakın ilişkiler sürdürdüğü Suudi Arabistan gibi muamele görmeyi arzuluyorlar.
Afganistan Suudi Arabistan olmasa da, bugün Taliban da 1990'larda iktidara gelen aynı grup değil. Sözde 'neo-Taliban' artık Pakistan'a daha az bağımlı ve Katar gibi diğer bölgesel aktörlerle güçlü bağlar geliştirdiler. Çinliler, ülkedeki ekonomik çıkarlarını korumak için Taliban ile de anlaşmalar yapıyor. Taliban'ın İran'la da bir anlayışa ulaştığı görülüyor, bu sayede 1990'larda ele geçirilmelerinden sonra Şiileri hedef almayacaklardı.
Kanlı bir iç savaş önlenebilse bile, mevcut Afgan Anayasası muhtemelen hayatta kalmayacak ve yeniden müzakere edilmiş bir yönetişim yapısının oluşturulması gerekecek. Taliban, mevcut Afgan devletini bir teokrasiye dönüştürmek isteyebilir, diğer birçoğu da mevcut demokratik düzenin mümkün olduğunca çoğunu korumak istiyor.
Washington DC'deki Küresel Politika Merkezi'nden Kamran Bokhari'ye göre, muhtemel uzlaşma İran İslam Cumhuriyeti'nin Sünni Afgan versiyonu olabilir. Gelecekteki devletin cumhuriyetçi bir bileşeni olabilir; ancak bu bileşen kalın bir teokratik katmanla sınırlandırılabilir.
Afganistan'daki yeni anayasal yapı nasıl ortaya çıkarsa çıksın, yeteri kadar güç devri sağlayarak çeşitli rakip gruplar arasındaki farklılıkların adil bir şekilde çözülmesine izin verecek kadar esnek olabileceğini umuyoruz.
Kaynak: Express Tribune
