Meltem Suat Timeturk Dış Haberler Servisi/Özel
İran, nükleer programına yönelik uluslararası yaptırımların yeniden yürürlüğe girmesine karşılık olarak diplomatik bir misilleme hamlesi yaptı. İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, 11 Ekim'de yaptığı açıklamada, Avrupa ülkelerinin girişimiyle Tahran'a yönelik yaptırımların uygulanması nedeniyle Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile ilişkilerin askıya alındığını bildirdi. Bu karar, Mısır'ın arabuluculuğuyla 9 Eylül'de Kahire'de imzalanan ve UAEA müfettişlerinin nükleer tesislere erişimini düzenleyen anlaşmanın da geçici olarak dondurulması anlamına geliyor.
Analiz: Yaptırımların etkisi ve İran'ın diplomasi sinyali
İran'ın UAEA ile ilişkileri askıya alması, yaptırımlara karşı verilen sert bir diplomatik yanıt olmakla birlikte, Tahran'ın müzakere kapısını tamamen kapatmadığına dair de net sinyaller taşımaktadır. Bu durum, Rusya ve Çin'in yaptırımların yeniden yürürlüğe sokulmasını tanımadığı bir ortamda, İran'ın Batı ile olan gerilimini tehlikeli bir şekilde tırmandırmaktadır.
Yaptırımlara karşı verilen yanıtın hukuki boyutu
Askıya Alma, Koparma Değil: Bakan Arakçi, ajansla ilişkilerin tamamen kesilmediğini, sadece askıya alındığını vurguladı. Bu, Tahran'ın, uluslararası toplumla nükleer dosya üzerindeki nihai bağları koparmaktan kaçındığını gösteriyor.
Şartlı Geri Dönüş: Arakçi, “adil teklifler” sunulması ve İran ulusunun haklarını güvence altına alacak bir çözüm süreci belirlenmesi halinde Kahire anlaşmasına dönülebileceğini belirtti. Bu açıklama, Tahran'ın baskıya boyun eğmeden müzakere masasında yeni tavizler elde etme amacını yansıtmaktadır.
"Gri Bölge"deki İlişki: Strateji ve Teknoloji Analiz Merkezi'nden Yuri Lyamin, İran'ın hâlâ Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması'ndan (NPT) çekilmemiş olması nedeniyle UAEA ile ilişkilerin "gri bir bölgede" bulunduğunu belirtiyor. Bu, sınırlı işbirliğinin, özellikle Rusya'nın katılımıyla inşa edilen Buşehr Nükleer Santrali üzerinden devam edebileceği anlamına geliyor.
Buşehr santrali ve enerji güvenliği kaygıları
İran'ın UAEA ile temasları durdurma kararı, Rusya'nın katılımıyla inşa edilen ve İran'ın elektrik açığı nedeniyle hayati ihtiyaç duyduğu Buşehr Nükleer Santrali için bir risk oluşturup oluşturmadığı sorusunu gündeme getirdi.
Rusya Bilimler Akademisi'nden Stanislav Lazovskiy, İran'ın santrale olan ihtiyacı nedeniyle temasları durdurmanın Buşehr için ciddi bir risk oluşturmadığı görüşünde. Ancak uzmanlar, santral için en büyük tehlikenin İran-İsrail çatışmasının yeniden alevlenmesi olduğunu ve böyle bir durumda santralin hedef alınabileceğini vurguluyor.
Lyamin, Tahran'ın ağustos sonu ile eylül başında UAEA müfettişlerinin santralin faal ilk enerji bloğundaki yakıt değişimini denetlemesine izin verdiğini hatırlatarak, sınırlı iş birliğinin sürdürülebileceğini belirtmiştir.
Güvenlik konseyi onayı ve Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi'nin rolü
İran'ın bundan sonra UAEA ile yapacağı tüm temasların İran Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi'nin onayından geçecek olması, nükleer programla ilgili kararların artık daha sıkı bir siyasi ve güvenlik denetimine tabi olacağını göstermektedir. Bu durum, Tahran'ın yaptırımlara karşı daha merkezi ve sert bir savunma mekanizması kurduğunu simgeliyor.
Bu karar, uluslararası toplumu Tahran ile diplomatik yolları sürdürmeye zorlarken, aynı zamanda İran'ın nükleer programının şeffaflığı konusunda endişeleri artırmaktadır.
Yorum Yap