Meltem Suat Timeturk Dış Haberler Servisi/Özel
Financial Times'ın aktardığı bilgilere göre, İran rejiminin elit çevrelerinde, özellikle Batı ve Arap ülkeleriyle ilişkiler konusunda dış politikanın köklü bir şekilde yeniden yapılandırılması gerektiğine dair tartışmalar ivme kazandı. Haziran ayında İsrail ile yaşanan 12 günlük savaşın tetiklediği bu iç muhasebe, Ali Hamaney'in (86) ilerleyen yaşı ve suikast tehditleri nedeniyle azalan görünürlüğüyle birleşince, rejim içinde "Hamaney sonrası dönem" için bir nüfuz ve vizyon mücadelesine dönüştü. Devrimin ikinci kuşağı ve pragmatik isimler, ideolojik izolasyon yerine diplomatik entegrasyonu savunan seslerini yükseltmeye başladı.
Pragmatizm, Liderlik Sorunu ve Toplumsal Baskı
Tahran'daki bu tartışmalar, rejimin sadece dış politikasını değil, varoluşsal stratejisini de sorguladığını gösteriyor. İdeolojik dogmalar ile devletin bekası arasındaki gerilim, üç ana başlıkta şekilleniyor.
"İkinci Kuşak"ın Çıkışı ve Model Arayışı
Çin Modeli Önerisi: Rejim içindeki pragmatik seslerden Hamza Safavi, İran'ın ABD ve İsrail'e karşı tutumunu yeniden değerlendirmesi gerektiğini belirterek Çin modelini örnek gösteriyor. Bu model, siyasi rejimi korurken küresel ekonomiyle entegre olmayı ve çatışmadan kaçınarak kalkınmayı önceleyen bir stratejiyi temsil ediyor.
ABD ile Doğrudan Temas: Eski parlamento üyesi Fazile Haşimi (muhtemelen Faezeh Hashemi Rafsanjani kastediliyor), daha radikal bir çıkışla Washington ile diplomatik ilişkilerin yeniden kurulmasını ve sistemin dünyaya açılmasını savunuyor. Bu talepler, devrimin kurucu neslinin "Büyük Şeytan" retoriğine taban tabana zıt bir duruş sergiliyor.
Hamaney Sonrası İçin Pozisyon Alma
Liderlik Boşluğu Endişesi: 86 yaşındaki Dini Lider Ali Hamaney'in, İsrail'in suikast tehditleri sonrası daha az görünür olması, halefiyet tartışmalarını alevlendirdi. Şu anki dış politika tartışmaları, aslında Hamaney sonrasında İran'ın dümenine kimin geçeceği ve ülkeyi hangi rotaya sokacağıyla ilgili bir "fikir savaşı" niteliği taşıyor.
Kısa Vadeli Etki vs. Uzun Vadeli Şekillenme: Analistler, Hamaney hayattayken dış politikada radikal bir U dönüşü beklemiyor. Ancak bu tartışmaların şimdiden yapılıyor olması, Hamaney sonrası dönemde reformist veya pragmatik kanadın, Devrim Muhafızları'nın sertlik yanlısı tutumuna karşı bir alternatif oluşturma çabasını gösteriyor.
Ekonomi ve Toplumsal Beklentiler
İdeoloji Karın Doyurmuyor: Halkın, rejimin bölgesel nüfuz mücadresi ve ideolojik çatışmalarının faturasını ağır ekonomik koşullar ve düşen yaşam standartlarıyla ödemekten yorulduğu vurgulanıyor.
İç Baskı: Elitler arasındaki bu tartışma, sadece jeopolitik bir analizden değil, aynı zamanda olası bir toplumsal patlamayı önleme arzusundan kaynaklanıyor. Halka refah sunamayan bir rejimin, dış düşman retoriğiyle ayakta kalma kapasitesinin sınırlarına gelindiği görülüyor.