Meltem Suat Timeturk Dış Haberler Servisi/Özel
IHR'nin verilerine göre, sadece geçen hafta 64 infaz gerçekleşti; bu, günde ortalama dokuz kişinin idam edilmesi anlamına geliyor. 2025'in henüz üç aylık süresi dolmadan bu rakam, IHR'nin 2008'den bu yana tuttuğu kayıtlardaki en yüksek sayı oldu. Geçen yıl toplam 975 infaz kaydedilmişti.
İnfazlar, 1980'ler ve 1990'lardan beri en yüksek seviyede
Uzmanlar ve aktivistler, İran'da 1979 İslam Devrimi ve ardından İran-Irak Savaşı sonrası 1980'ler ve 1990'larda infazların yoğun şekilde gerçekleştirildiğini hatırlatıyor. Ancak aktivistlere göre, günümüzde yürütülen idamlar, son 30 yılın en yüksek seviyesinde.
IHR Direktörü Mahmood Amiry-Moghaddam, yaptığı açıklamada, “Son aylarda İran cezaevlerinde başlayan kitlesel infaz kampanyası, ciddi uluslararası tepkilerin yokluğunda her geçen gün boyutlarını artırıyor” dedi. Amiry-Moghaddam, infazların “insanlığa karşı suç” olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirterek, “İnsan hakları temelini benimseyen ülkeler ile İran arasında yapılacak hiçbir diyalog, infaz krizini gündeme getirmiyorsa kabul edilemez” ifadelerini kullandı.
İdamlar asılarak uygulanıyor, gerçek sayı daha yüksek olabilir
IHR, verdiği rakamların “mutlak asgari” olduğunu ve gerçek sayının, şeffaflık eksikliği ve raporlama kısıtlamaları nedeniyle daha yüksek olabileceğini kaydetti. Şu anda infazlar tamamen asılarak gerçekleştiriliyor; geçmişte kullanılan diğer yöntemler ise artık uygulanmıyor.
Çoğu idam cezaevlerinde gerçekleşse de zaman zaman halka açık infazların da yapıldığı bildiriliyor. İnsan hakları kuruluşları, İran'ı Çin'den sonra dünyanın en fazla infaz yapan ülkesi olarak sıralıyor. Çin'de yılda binlerce kişinin idam edildiği tahmin ediliyor, ancak kesin rakamlar paylaşılmıyor.
Bağlam: Mahsa Amini protestoları ve iç politik baskılar
İnfazlar, 2022-2023'te Mahsa Amini'nin 22 yaşında hayatını kaybetmesi sonrası patlak veren protestoların ardından hız kazandı. Aktivistler, İran yönetiminin, halkın yükselen muhalefetini bastırmak amacıyla ölüm cezalarını bir baskı aracı olarak kullandığını belirtiyor.
BM Genel Kurulu'nda tartışma gündemi
İran Cumhurbaşkanı Masoud Pezeshkian, 23 Eylül'de BM Genel Kurulu'na katılmak üzere New York'a hareket etti. ABD ve Batılı liderlerle olası görüşmelerde, İran'ın nükleer programının yanı sıra insan hakları ve cezaevlerindeki infazlar gündeme gelmesi bekleniyor. IHR, uluslararası toplumun bu konuya öncelik vermesi çağrısında bulundu.
Yorum Yap