En iyi tanıdığımız büyücüler ilk olarak Matta İncili'nde ortaya çıkar; uzun zamandır İranlı astrologlar oldukları düşünülen üç bilge adam, yeni Kral'ı bulmak ve taçlandırmak için Doğu'dan gelen bir yıldızı takip etmektedir. Bunu bilgelik ile vahiy arasındaki karışıklığın heyecan verici bir hikayesi olarak görmek için inanan biri olmaya gerek yok ve biraz esrarengiz olduğu için daha da sevindirici...
Hangi bilge adamlar, hangi yıldız, hangi yolculuk? Onlarda her hayal gücüne hitap edecek bir şeyler var, özellikle de Kral Herod'un komplosundan kaçmak için "başka bir yoldan" eve dönüşlerine yaptıkları kurnaz yolculukta.
Hikayenin ayrıntıları elbette uzun zaman önce ortaya çıktı. Yüzyıllar boyunca İncil'deki hikaye ile ilişkili olabilecek bazı tarihi astronomik olayları bulmaya yönelik birçok girişime rağmen, fizikçi Aaron Adair göklerde bu amaca uygun hiçbir olayın olmadığını öne sürdü.
Bunu açıklayacak bir kuyruklu yıldız, meteor ya da süpernova yıldızı hayal edilmişti; muhtemelen kısmen, eğer bir Mesih doğacaksa böyle bir yıldızın olmasını talep eden Eski Ahit kehanetleri nedeniyle uydurulmuştu.
Biraz daha ileri bir okuma, Matta'nın yazarının muhtemelen "Magi" (büyücü) olarak tanıyacağı Zerdüşt Pers rahip sınıfının, o zamanlar Roma saçmalığı olarak gördükleri astrolojiye şiddetle ilgisiz olduklarını gösteriyor.
Aslına bakılırsa diğer akademisyenler, İncil'in yazarının, Magi'nin bilge adamlar olmasını kastetmediği konusunda ısrar ediyor; ya da daha doğrusu, yalnızca Scorsese'nin kastettiği anlamda, sahte büyüleri gerçek vahiy tarafından gölgede bırakılan hilekarlar ve dolandırıcılar olmalarını kastetmiyor. Matta'nın onları sahneye çıkarmaktaki amacı, destekleriyle övünmek değil, eskimişlikleriyle alay etmekti.
Yine de Magi, yani büyülü ziyaretçiler ideali varlığını sürdürüyor. Onların haklılığı tarihçi Anthony Grafton'un yeni kitabı "Magus: Faustus'tan Agrippa'ya Sihir Sanatı" ile devam ediyor; Kitap, Rönesans döneminde kendine özgü sihirbazların rolünü araştırıyor.
Açıkça Matta'cılardan geldiklerini iddia eden bu büyücüler, birkaç yüz yıl boyunca, uzun süredir batıl inançla bilime dönüşecek olan arasındaki sınırda faaliyet gösterdiler.
Alman Rönesans bilgesi Johannes Trithemius, "Magi, bilge adamlara verilen isimdir. İlahi, insani ve doğal öğrenmeyi sevdiğim için, onların arasında 'philomagus' olarak anılmaktan utanmıyorum. Bu benim takip ettiğim büyüm.” diyor.
Grafton'un büyücüleri çekici bir çete, çünkü inançla gerçek olacak şey arasındaki sınır boşluğunu işgal ettikleri ortaya çıktı. Grafton'un eğlenceli bir şekilde aktardığı gibi, araştırmalarının ördüğü entelektüel doku, saçma sistem ile özgün keşfin, sistematik sahtekarlık ile şaşırtıcı özgünlüğün, apaçık saçmalık ile potansiyel yeniliğin birbirine dolanmasıydı.
Ortaçağ büyücülerinin, gökleri ve gezegenleri haritalandırarak astronomiyi özenle ilerlettiklerini görüyoruz; arzu edilen bir amaç, Jüpiter ve Satürn'ün gezegensel kavuşumlarını tahmin etmekti; bu, insanlık tarihindeki tüm önemli dönüm noktalarına işaret ettiğine inanılan sözde büyük kavuşumdu.
On üçüncü yüzyıl İngiliz bilim adamı Roger Bacon, Grafton'a göre, "yalnızca altı büyük dinin var olabileceğini savundu; bunların her biri, bir gezegenin Jüpiter ile birleşimi tarafından yönetiliyordu; örneğin Yahudilik, Satürn'ün diniydi." (Bu çok saçma görünüyorsa, en son büyük kavuşumun 2020'de olduğunu unutmayın; bu, kesinlikle bu bilgelerin tahmin edebileceği kadar önemli bir yıldı.)
Grafton'un görüşünün yeniliği, müneccimleri önemli kılan şeyin onların mitleri değil, makineleri olmasıdır. Bir şeyler yaptılar ve onların yaptıklarına dayanarak teorik bilime değil teknolojiye ulaştık.
Rönesans büyücülerini bizim gerçek atalarımız yapan, onların deyimiyle "gerçek yapay büyü"nün varlığının kurnazca tanınmasıydı. Görünüşe göre otomatlar ve usturlaplar onların aparatlarının parçalarıydı. Bilim ve büyü arasındaki değil, zanaat mühendisliği ile hayal gücü arasındaki engeli aşarak, şu an içinde yaşadığımız bu dünyanın ortaya çıkmasına yardımcı oldular.
Anlamadığımız yöntemlerle çalışan herhangi bir makinenin sihir gibi göründüğünü ve ayrıca tüm bu tür mekanizmaların eğitimsiz gözlere şeytan gibi görüneceğini kavrayarak şaşırtıcı otomatlar yapmayı seviyorlardı.
Aslına bakılırsa, şeytani görünen makinelerin geçmişinin izini kendi zamanlarından başlayarak bizimkine giden yeni cihazlar dizisine kadar takip edebiliriz.
"Hareketli gözleri, dili, boynuzları, kolları ve kanatları" olan on beşinci yüzyıldan kalma ahşap bir şeytan bebeği, yerini, çok basit mekanizmalarını kimsenin anlayamadığı on sekizinci yüzyılın satranç oynayan "Türk"üne bıraktı.
On dokuzuncu yüzyılda modern büyücüler bize uğursuz telgraf aygıtını verdi. (Samuel Morse'un ilk telgraf mesajında "Tanrı ne yaptı?" yazması elbette tesadüf değil.)
Radyo ve TV'nin büyülü görünen anları oldu ve sonuncusu elbette yapay zeka hayaleti.
Şu anda, tüm bu büyülü makineler arasında yapay zeka, sonunda hepimizi cehenneme gönderecek gibi görünüyor. Yine de geçmişte pek çok makine bizi bu cehennemi bir inişle tehdit etmişti ve henüz bu tam olarak gerçekleşmedi.
Pek çok cehennem gördük ama sonuncusunu değil. Bir makine olduğunu anlayana kadar her şey sihir gibi görünür ve henüz bilmediğiniz her makine, şeytanla yapılmış bir anlaşma gibi görünür.
Büyücülerin tüm mitolojisi ve tarihinin önerdiği şey, sahtekarlığı inançtan ya da kurnaz makineleri büyü aygıtlarından ayıracak hiçbir parlak çizginin bulunmadığıdır.
Mantıksız olanla rasyonel olan arasında, tahmin ettiğimiz şeyle emin olduğumuz şey arasında, saygı duyduğumuz bilgelik ile güvenmediğimiz sahtekarlık arasında keskin sınırlar yoktur.
Kimin kim olduğunu veya hangisinin hangisi olduğunu tam olarak asla bilemeyeceğiz, tıpkı tam olarak nerede olduğumuzu asla bilemeyeceğimiz gibi.
Magi'nin hayaletinin belirsizliği, kime bilge denileceği ve neden onlara böyle denildiği konusunda bir ders olmaya devam ediyor.
Tüm bilgiler değişkendir, tüm kimlikler sınırdadır. Tıpkı keskin gözlü şüpheciliğin dar görüşlü alaycılığa dönüşmesi gibi, geniş gözlü merak kör inanca dönüşür.
O halde eve dönüş yolunu nasıl bulacağız? Belki bir yıldızı hayal etmeye yardımcı olur.
TheNewYorker
* Bu makaledeki fikirler yazarına aittir, TİMETURK'ün editoryal politikasını yansıtmayabilir
