Giorgio Cafiero
Etiyopya Körfez ile büyük oynuyor. Son iki yılda, karayla çevrili Afrika ülkesi Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Katar ve Türkiye ile ilişkileri güçlendirdi.
Etiyopya'nın Afrika dışı anlaşmazlıklar karşısında uzun zamandır devam eden tarafsızlık politikası doğrultusunda Addis Ababa, Katar ablukasında ve İran-Suudi çatışmasının engellenmesinde taraf olmaktan kaçındı. Ancak Körfez içi ve daha geniş Orta Doğu rekabetleri döneminde, dış çekişmeler Etiyopya'yı nasıl etkileyebilir?
Genel olarak Etiyopya, Afrika Boynuzu için devam eden mücadelenin en sevilen hedefi. Sadece coğrafi merkezi değil, aynı zamanda ülkenin ekonomik ve demografik beklentileri onu bölgede bir etki alanı yaratmaya çalışan dış aktörler için vazgeçilmez bir ortak haline getiriyor.
Buna paralel olarak, Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed Ali, Kızıldeniz'deki ülkelere, ülkenin ekonomik geçişini teşvik etmek için çok ihtiyaç duyulan finansal yardım almak için ulaştı.
Etiyopya cumhurbaşkanı bugüne kadar tarafsız kalırken, yardım ve yatırımdan yararlanmak için ortakları arasındaki bölünmeleri ustalıkla oynadı .
Ancak Körfez devletleri Afrika Boynuzu ile ne kadar çok etkileşime girerse, tarafsızlık da o kadar savunmasız hale gelir. Bu eğilim daha sonra Etiyopya'nın siyasi arenasında artan gerilimlerle çarpıcı bir şekilde örtüşüyor. Böyle bir iç ve dış baskı karışımı Etiyopya için tehlikeli olabilir.
Bir deniz, birçok köprü
Suudi Arabistan ve BAE, Etiyopya ile koordine olmadıklarında, benzer etkileşim stratejilerini her zaman takip ettiler. Her iki Körfez elektrik santrali de evde gıda güvenliğini artırmak için onlarca yıldır tarımsal projelere yatırım yaptı. Suudi Arabistan ve Emirlik 2000'den bu yana üretim, turizm ve enerji sektörlerine yatırımlarını artırdı.
O yıl Başbakan Abiy Ahmed Etiyopya tek parti sisteminde başkan olarak belirlendi. Riyad ve Abu Dabi, Cidde'de imzalanan Etiyopya ile Eritre arasında barış anlaşmasını kolaylaştırarak, Assit'in Eritre Üssü'nün yakın zamanda devralınmasını kesinleştirme fırsatını yakaladı.
İran ve Katar'ın ülkedeki varlığıyla ilgili olarak, Riyad ve Abu Dabi, barış anlaşmasının imzalanmasından bu yana Etiyopya'ya büyük yatırım yaptı. En önemlisi, BAE 3 milyar dolar yatırım ve yardımı (1 milyar doları Etiyopya Ulusal Bankası'na yatırıldı) taahhüt etti.
BAE tarafından finanse edilen Berbera (Somaliland) ve Assab limanlarının yanı sıra Kızıldeniz'den Etiyopya'ya bir petrol boru hattı gibi diğer altyapı projelerinin de Addis Ababa'ya da fayda sağlaması bekleniyor.
Son olarak Körfez'deki Etiyopya diasporası, ikili ilişkilerde bir diğer önemli unsurdur.
Körfez İşbirliği Konseyi (GCC) üye ülkelerindeki Etiyopyalı göçmenler sadece döviz yoluyla kalkınmayı hızlandırmakla kalmadı.
Ayrıca Körfez ülkeleri ile anavatanları arasındaki ticareti ve yatırımı kolaylaştırdılar.
Addis Ababa, Katar ile paralel ilişkilerini sürdürdü. Körfez krizinin Haziran 2017'de patlak vermesinden sonra, abluka, Katarları gıda ithalatı için üçüncü ülkelere güvenmeye zorladı.
Sonuç olarak Katar iş adamları Etiyopya tarımsal gıda sektörüne yatırım yapmaya başlarken, diğerleri yakın zamanda turizm ve sağlık sektörlerine ilgi duyduklarını ifade ettiler. Başbakan Abiy Ahmed'in Katar'ı ziyaret ettiği Mart 2019'da olumlu ikili ilişkilerin net bir sinyali gönderildi.
Son olarak, Türkiye Etiyopya ile güçlü ve kalıcı bir ortaklığa sahiptir. Okullara ve camilere verdiği desteğin yanı sıra Addis Ababa, Türkiye'nin doğrudan yabancı yatırımlarının ilk Afrika varış noktası. Ayrıca, Şubat ayında Başbakan Abiy Ahmed, Ankara'nın Afrika Boynuzu'ndaki ana müttefiki olan Somali federal hükümeti ile işbirliği yapmayı kabul etti.
Etiyopya'nın fay hatları
Etiyopya'nın dış aktörlerin kaldırabileceği birçok fay hattı, ülkenin hesabını zorlaştırıyor. İlk konu demokrasiye devam eden geçişten geliyor. Kasım 2019'da Başbakan Abiy Ahmed, ana etnik gruplar arasında bir koalisyona dayanan 30 yaşındaki iktidar partisi Etiyopya Halkının Devrimci Demokratik Cephesini (EPRDF) dağıtmaya karar verdi.
Onun yerine etnik olmayan Etiyopya Refah Partisi'nin (EPP) oluşumunu destekledi. Ancak resmi verilere göre, geçen yıl Ahmara ve güney eyaletlerinde olduğu gibi son etnik gruplar arası çatışmalar etnik çizgiler boyunca birçok Etiyopyalıyı harekete geçirdi ve 1,6 milyon insanın yerinden edilmesine yol açtı. Sonuç olarak, EPP yaklaşmakta olan ulusal seçimlerde bölgesel etnik partilerin sert rekabetiyle karşı karşıya kalacak.
Bölgesel milliyetçiliğin en iyi örneği muhtemelen Etiyopya'nın en büyük bölgesi olan Oromia'daki bölgesel milliyetçiliktir. Siyasi ve ekonomik marjinalleşmeyle ilgili bir şikâyet geçmişinin bulunduğu Oromia, özerklik için uzun süre mücadele etti ve EPP'ye meydan okumaya hazır iki etno-milliyetçi partiye ev sahipliği yaptı. Oromos sadece etnik olarak mobilize değil, aynı zamanda Etiyopya'nın (ulusal nüfusun yüzde 35'ini temsil eden) Müslüman azınlığını temsil ediyor ve bu da bizi GCC üyelerine geri getiriyor.
Sufi İslam geleneğinin aksine, Oromia 1960'larda Etiyopya'ya gelmeye başlayan Suudi vaizlerinin bir sonucu olarak artan bir Selefi etkiye sahiptir. Sonuç olarak Selefilik, Oromos arasında baskın İslami trend haline geldi ve Hıristiyan-Müslümanların bir arada yaşaması için zorluklara neden oldu.
Önceki konulara da dahil olan üçüncü konu, yıllarca süren Nil baraj anlaşmazlığıdır. Büyük Etiyopya Rönesans Barajı'nın (GERD) inşaatı Addis Ababa ve Kahire'nin arasını açtı. Etiyopya, ülkede yoksulluğun azaltılmasına yardımcı olabilecek bir güç ihracatçısı olarak yükselmek istiyor, ancak Mısır, barajın Nil suyu seviyesini önemli ölçüde azaltacağından korkuyor.
Müzakereler, karşılıklı suçlamalar nedeniyle defalarca bozuldu. Her iki taraf da haklarını mümkün olan her şekilde savunmaya hazır. 22 Haziran'da Mısır Dışişleri Bakanı Sameh Shoukry, BM'nin Addis Ababa'yı yuvarlak masa müzakerelerine geri getirme çabalarının sonuç vermediği takdirde Kahire'nin "uğraşmamız gereken bir durumda" olacağı konusunda uyardı. "O zaman geldiğinde, ne yapacağımız konusunda çok sesli ve açık olacağız."
Belki de tam teşekküllü bir savaş söz konusu değil, ancak Uluslararası Güvenlik Enstitüsü'nün David Wolde Giorgis gibi bazı uzmanlar bunun ciddi bir olasılık olduğunu savunuyorlar . Bununla birlikte, Mısırlılar GERD anlaşmazlığı üzerinde Etiyopya'ya karşı askeri eylemde bulunmakla tehdit ettiğinden, geleneksel olmayan saldırılar kesinlikle mümkündür.
Bu, Oromia valisinin Mısır'ı devletindeki son ayaklanmalara yakıt ikmali yapmakla suçlamasıyla zaten geçerli olabilir. Bunun üzerine, Nil anlaşmazlığı, Suudi Arabistan'ı Mısır ile geleneksel ittifakını ve Krallığın Etiyopya ile yakınlığını dengelemek zorunda kalmasından dolayı rahatsız edici bir duruma sokuyor.
Son olarak, küresel Covid-19 salgını bu dinamiklerin bazılarını hızlandırıyor. Salgın Başbakan Abiy Ahmed'i seçimleri ertelemeye itti, bu da muhalefet gruplarının kendisini sert bir şekilde eleştirmesine yol açtı. Daha sonra Suudi Arabistan, Covid-19'un yayılmasını engellemek için binlerce Etiyopyalı göçmeni hızla geri gönderdi ve Addis Ababa'yı karantina ve test için acil durum tesisleri kurmaya zorladı.
Üçüncüsü, petrol krizi en azından kısa vadede Kızıldeniz'deki yardım akışlarını etkileyecektir. Bu; bağışçıları, Doğu Afrika'daki koronavirüsün şiddetli etkisi göz önüne alındığında, daha katı koşulları ve alıcıları kabul etmeleri için teşvik edebilir.
Addis Ababa'nın GCC ülkeleriyle çoklu ilişkileri, fırsatlar ve risklerin bir karışımını temsil eder. Etiyopya şu ana kadar Afrika Boynuzu'ndaki işbirliği için bu yarışmanın faydalanıcısı oldu. Suudi Arabistan, BAE, Katar ve Türkiye Etiyopya'yı desteklemek için önemli kaynaklar taahhüt ettiler, ancak Addis Ababa ortaklarıyla ilgili ana siyasi konularda tarafsız kaldı. Ancak bu denge değişebilir.
Nüfusun yüzde 25'inden fazlasının günde iki dolardan az bir parayla yaşadığı Etiyopya'nın mali yardıma ihtiyacı var. Aynı zamanda, 110 milyon nüfusa sahip olan bu ülke derinden kırılmış ve dış aktörlerin Addis Ababa'dan taviz almak için bu tür bölümlerden faydalanma fırsatları yaratmıştır. Daha sonra, koronavirüs potansiyel olarak yardım akışlarını etkilerken göze çarpan sorunları karmaşık hale getirmektedir. Sonuçta, Etiyopya için mücadele, kontrolden çıkma riskiyle karşı karşıyadır.
(Giorgio Cafiero, Washington DC merkezli bir jeopolitik risk danışmanlığı olan Gulf State Analytics'in CEO'sudur.)
Kaynak: https://english.alaraby.co.uk/
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak verilmiştir. Bu makalede yer alan görüşler yazarına aittir.
Çeviri: Feyza Akyıl
