İki ülke arasında patlak veren krizin temelinde, İspanya'nın Fas ile Polisario Cephesi arasında tartışmalı bölge olan Batı Sahra sorununda izlediği politika ve Kuzey Afrika'da himaye ettiği Ceuta ve Melilla kentlerinde yaşanan düzensiz göçmen sorunu yatıyor.
İspanya, himayesi altındaki Ceuta'ya bir gün içerisinde yaklaşık 6 bin düzensiz göçmenin akın etmesinin ardından, Madrid yönetimi 16 Mayıs Pazartesi günü Fas'ın Madrid Büyükelçisi Karima Benyaich'i durumla ilgili “açıklama yapması için” Dışişleri Bakanlığına çağırdı.
Fas, konuyla ilgili Madrid yönetiminin suçlayıcı tavırları nedeniyle 17 Mayıs'da Büyükelçisi'ni “istişare etmek için” ülkesine geri çağırdı.
Rabat ve Madrid arasında yaşanan gerilimin ilk kıvılcımları Batı Sahra'da ayrılıkçı Polisario Cephesi lideri İbrahim Gali'nin yeni tip koronavirüs (Kovid-19) tedavisi olmak için sahte pasaportla İspanya'ya kabul edilmesiyle başladı.
Fas ve İspanya ikili ilişkileri son yıllarda ekonomi, güvenlik ve istihbarat iş birliği alanlarında atılan önemli adımlarla olumlu gelişmelere tanık oldu. Rabat yönetimi için İspanya'nın en büyük ticari ortaklarından birisi olması iki ülke arasındaki anlaşmazlıkların bir süre göz ardı edilmesini sağladı.
Kriz öncesi ilişkilerde artçı sarsıntılar
Fas Başbakanı Sadeddin el-Osmani, İspanya'nın sömürge dönemi sonrası Kuzey Afrika'dan çekilmesine rağmen himayesi altında tutmayı bırakmadığı Ceuta ve Melilla kentleri hakkında iki ülke ilişkilerinde sarsıntıya sebep olacak bazı açıklamalarda bulundu.
Osmani, 19 Aralık 2020 tarihinde katıldığı televizyon programında “Ceuta ve Melilla dosyasının bir gün yeniden açılacağı” ihtimalinden bahsetti.
İspanya devlet ajansında geçen haberde, Dışişleri yetkililerinin Fas Büyükelçisi'ne, Madrid hükümetinin “Fas'tan İspanya'nın toprak bütünlüğüne saygı gösterilmesinin beklendiğinin” iletildiği belirtildi.
Haberde, Osmani'nin söylemleriyle ilgili açıklama istenen Büyükelçi Benyaich'nin, Fas'ın “işgal altındaki iki kentle” ilgili sabit tutumunu yinelediği kaydedildi.
Fas, geçtiğimiz 25 Nisan'da, Madrid yönetiminin Polisario lideri Gali'yi tedavi için ülkeye kabul edilmesi üzerine İspanya'nın Rabat Büyükelçisi Ricardo Diez Rodriguez'i Dışişleri Bakanlığına çağırdı.
Fas Dışişleri Bakanlığı yaptığı yazılı açıklamada, “Ayrılıkçı Polisario lideri İbrahim Gali'nin İspanya topraklarında misafir edilmesinin üzüntü verici olduğunu” belirtti.
İspanya'nın “ağır sömürge mirası” sorunların yenilenmesine sebep oluyor
Fas'ın Fes kentindeki Sidi Muhammed bin Abdullah Üniversitesi'nde Uluslararası İlişkiler Fakültesi Öğretim Üyesi Said es-Sadiki AA muhabirine, “Fas'ın İspanya için önemli bir ticari ortak olma özelliğini korumasına rağmen, Rabat'a ilişkin geleneksel görüşünü değişmediğine” inandığını söyledi.
İki ülke arasındaki mevcut krizin, şüphe ve güvensizlikten kaynaklandığının altını çizen Sadiki, sorunun “ağır sömürge mirası” başta olmak üzere çeşitli faktörler nedeniyle devam ettiğine ve sürekli yenilendiğine dikkati çekti.
Sadiki, “İspanya'nın Akdeniz'e kıyısı olan Fas'ın topraklarını ve adalarını işgal etmeye devam etmesi ve bu nedenle kaynaklanan iki ülke arasında deniz sınırlarının belirlenmesi sorunu, krizin sürekli tekrarlanmasında büyük etkiye sahip” ifadelerini kullandı.
İspanya Batı Sahra sorununda çözüme katkı sağlayacak bir adım atmıyor
İki ülke arasındaki mevcut krizde önemli yer tutan Batı Sahra konusuna da değinen Sadiki, İspanya'nın sorunun çözümüne katkı sunacak herhangi bir adım atmadığını kaydetti.
İspanya'nın Batı Sahra sorununda çekimser tavrını korumasından bahseden Sadiki, “Madrid, Sahra sorununa bir çözüm bulmaya çalışmıyor. Bunun Krallığın Akdeniz'de İspanya tarafından işgal edilen tüm topraklarının ve adalarının geri verilmesini gerektireceğinden korkuyor.” dedi.
İspanya, Fas'a karşı iyi komşuluk ilişkilerinin yükümlülüklerini yerine getirmiyor
Fas'ın Fes kentindeki Sidi Muhammed bin Abdullah Üniversitesi Siyaset Bilimi Fakültesi Öğretim Üyesi İsmail Hamudi ise İspanya'nın, Fas'a karşı iyi komşuluk ilişkilerinde yükümlülüklerini yerine getirmediğini söyledi.
AA muhabirine konuşan Hamudi, Fas'ın İspanya'ya karşı bazı stratejik yükümlülüklerini yerine getirmeyi askıya almasının dengeyi bozduğu ve Ceuta'ya göçmenlerin akın etmesine neden olduğuna vurgu yaptı.
Krizin nedeninin özünde siyasi olduğunun altını çizen Hamudi, “Konuyu Ceuta'ya geçen çocuk düzensiz göçmenler üzerinden insan haklarına çekmek gerçeği görmek istememektedir.” dedi.
Hamudi, “Krizin nedenini çocuk düzensiz göçmenler, sorunun asıl kaynağı olan ayrılıkçı Polisario liderinin misafir edilmesi durumunu gölgeliyor.” değerlendirmesini yaptı.
Fas Dışişleri Bakanı Burita, geçen 20 Mayıs'ta ülkesinin İspanya ile yaşadığı krizin asıl nedeninin “Polisario Cephesi liderinin sahte pasaportla misafir edilmesi” olduğunu kaydetti.
İspanya Savunma Bakanı Margarita Robles, ülkesinin Kuzey Afrika'daki toprağı Ceuta sınırında yaşanan rekor düzeydeki düzensiz göçmen akınından dolayı Fas'a "şantaj yapmak ve çocukları kullanmak" suçlamasında bulundu.
En büyük ticari ortak
Resmi rakamlara göre, İspanya Fas'ta faaliyet gösteren 800'den fazla şirketi ile 2012'den beri Rabat'ın bir numaralı ticaret ortağı konumunda bulunuyor.
İspanya, 2017'de 50 milyar dirhem (yaklaşık 5,6 milyar dolar) ile Fas'ın üçüncü en büyük yatırımcısı oldu.
Ahmed Bin Tahir, Ebu Bekir Aşkın
Mütercim: Aydoğan Kalabalık-AA
