Almanya'da 11 Kasım 2023'te başlayan karnaval dönemi, 12 Şubat 2024 “Rosenmontag” (Güllü Pazartesi) adı verilen büyük karnaval geçidiyle doruk noktasına ulaştı. 5. Mevsim olarak isimlendirilen karnaval geçitleri bu sene de aktüel, siyasi ve sosyal sorunların hicvedildiği bir platform hâline gelirken ırkçılık, nefret söylemleri de bu platformda kendine yer buldu.
Fastnacht, Fasching (Faşing) ve “Beşinci Mevsim” olarak da adlandırılan karnaval kutlamaları Almanya'nın Köln, Düsseldorf ve Mainz şehirlerinde yoğun bir biçimde yaşanmaya devam ediyor. Bu dönemde belli cadde ve sokaklar trafiğe kapatılıyor, insanlar kılık değiştiriyor, komik maskeler takıp, geleneksel kostümler giyerek, çeşitli kutlamalara ve geçit törenlerine katılıyorlar. Bu pratik hem bir gelenek hem de şehir kültürünün belirgin bir parçası.
Karnaval bugün kutlandığı şekliyle Köln‘de 1823'te festivali organize eden resmî bir komitenin kurulmasıyla başladı. Geçmişten günümüze karnavallar sosyal, dinî ve millî tüm farklılıkları eşitleyen, birleştirici bir gayeye sahip olsa da insanların “eğlence” yoluyla bir şeyleri hicvedebileceği alanları da yaratıyor. Karnaval geçit törenlerinde her yıl topluma yön veren siyasetçiler veya ünlü insanlar eleştiriliyor, hükûmetin bazı politikaları protesto ediliyor.
Köln'de “Yaşlı Kadının Ziyareti” Adlı Vagonda Filistinlilere Hakaret
Irkçılıkla İlgili Kavram Karmaşası: Irkçılık Nedir, Ne Değildir?
Bu sene de Almanya'daki karnaval kutlamalarında siyasi ve aktüel gelişmelerin karikatürize edildiği çok sayıda maket yer aldı. Politikacılar, Federal Sağlık Bakanı ve hastane reformları, Ukrayna, aşırı sağcı Almanya İçin Alternatif Partisi (AfD), Avrupa sınır koruma kurumu Frontex bu seneki karnavalın en dikkat çeken temsilleri arasında yer aldılar.
Karnavalın en şaşalı günü olarak bilinen ve herkes tarafından heyecanla beklenen 12 Şubat'taki Rosenmontag gününde Köln'deki geçit töreninde tartışmalı temsillere de yer verildi.
Köln Karnavalı Festivali Komitesi tarafından Alman toplumundaki Yahudi karşıtlığını ele almak üzere hazırlandığı belirtilen “Yaşlı Kadının Ziyareti” isimli geçit töreni vagonu, kamuoyunda tartışmalara neden oldu. Friedrich Dürrenmatt'ın trajikomedisine bir gönderme olan “Yaşlı Kadının Ziyareti” başlıklı vagonda, boynuna halk dilinde “Filistin atkısı” olarak bilinen kefiye takmış yaşlı bir kadın görülüyor. Yaşlı kadın, üzerinde “Antisemitizm” yazan bir kuşak takıyor ve tasmalı iki siyah köpeği var. Köpeklerden birinin üzerinde “nefret”, diğerinde ise “şiddet” yazıyor. Her iki köpek de Filistin bayrağının renklerinde tasmalar takıyor. Yaşlı kadının elini, arkasında “Topluma dönüş/topluma geri dön” yazılı bir pankart tutan ve ona kur yapan genç sarışın bir adam öpüyor.
“Filistinlileri Şiddet Dolu Köpekler Olarak Tasvir Etmek Irkçılıktır”
Filistinlilere ilişkin stereotipleri çok açık bir şekilde yeniden üreterek onları genel şüphe altına sokan bu olumsuz temsil, sosyal medya kullanıcıları tarafından yoğun eleştiri bombardımanına tutuldu.
Politikacı Jules El-Khatib de X platformundan yaptığı paylaşımda söz konusu temsili şöyle eleştirdi:
“Kim Filistinlileri, şiddet ve nefret için var olan köpekler olarak tasvir ederse ve antisemitizmi de Filistinlilerin bir özelliği olarak takdim ederse, kendi ırkçılığını ve ön yargılarını, aynı zamanda da IDF'in şiddetiyle öldürülen 27.000 Filistinliyi görmezden geldiğini ilan etmektedir.”
Ailesi 1970'lerde Filistinli mülteci olarak Almanya'ya gelen SPD'li siyasetçi Sawsan Chebli de aynı platformda, arabanın “Filistin karşıtı açık ırkçılığı” yaydığını ifade etti. Bununla birlikte birçok kullanıcı Filistinlilerin Nazilerle iş birliği yapan nefret dolu ve şiddet yanlısı köpekler olarak tasvir edilmesi karşısında dehşete düştüklerini ifade ederken, bu temsilde Almanya'daki Yahudi karşıtlığının tek sorumlusu olarak Filistin halkının işaret edildiğini, Almanya'da Yahudi karşıtlığının Filistinlilerin üzerine atılmasının kabul edilemez olduğunu aktardılar. Öte yandan çok sayıda sosyal medya kullanıcısı Filistin halkıyla dayanışmanın şeytanlaştırıldığını da kaydetti.
Festival Komitesi Perspektif'e Konuştu: “Irkçılığa Karşıyız”
Konuyla ilgili Perspektif'e konuşan Köln Karnaval Toplumu, karnaval geçit töreninde dolaşan tüm hiciv niteliğindeki geçit araçlarının, Köln Karnavalı Festivali Komitesi tarafından tasarlanıp inşa edildiğini, bunun arkasında “Kritzelköpp” (Yaratıcı Kafa) denilen ve sanatçılardan oluşan bir ekibin bulunduğunu aktardı. Bu ekibin, bölgesel, ulusal ve küresel siyasi ve toplumsal konulardaki tüm vagon fikirlerini geliştirdiğini kaydetti.
“Yaşlı Hanımın Ziyareti” temsiliyle ilgili açıklamada bulunan komite sözcüsü Tanja Holthaus, bu temsile dair şunları söyledi:
“Karnaval vagonunda yaşlı bir kadın ve genç bir adam görülüyor. Bu iki insan Almanya'nın geçmişini ve yeni Alman sağını temsil ediyorlar. Antisemitizm Almanya'da uzun zamandır derinlere kök salmış durumda, ancak tamamen Filistin sorunu hâline getiriliyor. Bu örtünün altında nefret ve ajitasyon yayılmaya devam ediyor ve Alman sağı mutlu.”
“Son yıllarda Köln Karnavalı Festivali Komitesi olarak Yahudi karşıtlığına ve ırkçılığa karşı defalarca ve açıkça net bir duruş sergiledik.” diyen Holthaus, bu temsilde de bu tavrı ortaya koymayı amaçladıklarını dile getirdi.
Bu tarz bir sembolün özellikle on binlerce insanın öldüğü Gazze'deki savaş devam ederken, Filistinlilere yönelik ırkçılığı destekleyip desteklemeyeceği sorusuna ise yine aynı kurumdan Michael Kramp şöyle cevap verdi:
“Karnaval komitesi tolerans ve çeşitliliği sağlamak için saba sarf ediyor ve herkesin kendisini kabul edilmiş hissetmesini öne çıkartmaya çalışıyor. Geçtiğimiz senelerde de dışlamalara karşı aktif bir şekilde ses çıkarttık. Aynı şekilde başka bir vagonda, Köln'de AfD'nin antidemokratik ve ırkçı eğilimlerine karşı protestoları bir temsil olarak sunduk.”
“Hiciv Temsilleri Bir Risk Taşıyor, Bu Riski Göze Alıyoruz”
Karnaval geçit törenlerinin görevinin, siyasi ve toplumsal bozukluklara dikkat çekmek olduğunu söyleyen Kramp, Almanya'daki siyasi partilerin ya da Katolik Kilisesi'nin de hicvedildiğini belirtti. “Elbette birçok birey ya da grup bu sivri hiciv dili karşısında kendilerini saldırıya uğramış hissedebiliyorlar.” diyen Kramp, karnavaldaki vagonun antisemitizmle ilgili olduğunu ekleyerek şu açıklamada bulundu:
“Biz Almanya'daki sağcı antisemitlere dikkat çekmek istedik. Medyada Hamas'ın İsrail'e saldırısından hemen sonra Berlin ve diğer yerlerde sevinçle bayrak sallayan insanların görüntülerinin yayınlanması, Almanya'daki yüzyıllara rağmen hâlâ var olan antisemitizmin üzerine Filistinli bir örtü sermesine olanak tanıyor. (Bu nedenle yaşlı Alman kadının taktığı atkı temsili var.)
Bizim sunduğumuz içerikler bizim istediğimiz gibi anlaşılmadığında, bu riskin kısa hicivsel anlık görüntüler sunan karnaval geçit töreni için bir risk olduğunu belirtmek isteriz. Bu riski göze alıyoruz. Ancak etkinliği genel olarak ve karnaval komitesinin faaliyetlerini de dâhil ederek değerlendiren birisi, kesinlikle toplulukları dışlamadığımızı veya böyle hakaret etmediğimizi fark edecektir.”
Düsseldorf Karnavalına Orta Doğu'daki Çatışmalar Damga Vurdu
Köln Karnaval Komitesi her ne kadar ırkçılıkla mücadelesinden ve “herkesi dâhil etme” yönündeki çabalarından bahsetse de, bu ifadeler söz konusu temsili yine de pirüpak hâline getirmiyor. Özellikle Köln'den sonra karnaval konusunda büyük organizasyonların yapıldığı Düsseldorf şehrinde yine bu sene ele alınan başka bir temsil incelendiğinde…
Gazze'deki savaş, sadece Köln'de değil, Düsseldorf'ta da bir karnaval vagonunda maketlerle temsil edildi. Bir karnaval vagonunda Hamas'a mensup kapüşonlu bir askerin Filistinli bir aileyi İsrail tankının önüne ittiği temsili yer alıyordu. Bu şekilde Hamas'ın kendi yurttaşlarını İsrail tankına karşı canlı kalkan olarak kullandığı gösteriliyor ve uluslararası hukuku ihlal eden tek taraf Hamas gibi bir takdim sunuluyordu.
Almanya'da Müslümanlara yönelik yabancı düşmanlığı ve nefret söyleminin giderek arttığı herkesin malumu. Bu söylem ve temsiller, bazen iyi bir niyet etrafında, bazen de bilinçli bir şekilde karnaval etkinliklerinde gün yüzüne çıkabiliyor. 19 Şubat 2020 tarihinde Hanau şehrinde bir ırkçının göçmen kökenli 9 kişiyi öldürmesinin ardından, sadece 5 gün sonra ülkede karnaval kutlamaları yapılmıştı. Şubat 2022 yılında Rusya ile Ukrayna arasında savaş başladığında ise karnaval kutlamaları iptal edilmişti. Organizatörler o zamanki mevcut durumu “iç karartıcı” olarak bulmuşlardı. 2024 yılında, Gazze'de çoğu kadın ve çocuk 27 binden fazla insan öldürüldüğünde ise karnaval kutlamalarında karnaval komiteleri, insan hayatına yönelik yüksek değeri konu edinmek yerine, savaşta iki taraf olduğunu kabul ederek bu taraflardan birinin yanında konumlanmayı tercih ettiler.
Umulur ki karnaval kutlamalarını düzenleyen Köln Karnaval Komitesi, bazı topluluklarla seçici dayanışma sergilemek yerine gerçekten de bahsettiği gibi dışlama ve ayrımcılığa karşı güçlü bir duruş sergiler.
