Pakistanlı ekonomi araştırmacısı Altaf Benim Ölümüm'ün Arabic Post'ta yayımlanan, “Neden iki ülke uzlaşmaya hiç olmadığı kadar yakın” başlıklı makalesi şöyle:
Riyad ve Ankara arasındaki ilişkiler, Türkiye'nin gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın İstanbul'daki Suudi Konsolosluğu'nda öldürülmesine karşı çıkmasıyla son yıllarda kötüleşti.
Ancak, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bu ay Suudi Arabistan'a gideceğini açıklamasıyla birlikte Suudi-Türkiye yakınlaşmasına ilişkin beklentiler daha parlak görünüyor.
Geri çekilme ve kesinti
Orta Doğu'nun en büyük iki ekonomisi, Suudi muhalif gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın 2018'de İstanbul'daki Suudi Konsolosluğu'nda öldürülmesine kadar geleneksel olarak dostane ilişkilere sahipti. Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman da dahil olmak üzere Suudiler, gizli bir davada Kaşıkçı cinayetinin faili olduğu iddia edilenleri Suudi Arabistan'a getirmeden önce her şeyi yalanladı.
O zamandan beri Orta Doğu'da birçok önemli gelişme yaşandı; Kasım Süleymani'nin öldürülmesinden ABD'nin nükleer anlaşmayı tekrar rayına oturtmak için İran'la müzakere masasına dönmesine kadar…
Washington'un mevcut politikalarının Orta Doğu'daki eski politikalarını tersine çevireceğini gösterdiği bir dönemde, ABD'nin müttefiki Suudi Arabistan, İran gibi yayılmacı emellere sahip ülkelere karşı güvenliğini sağlamak için Türkiye gibi güçlü bir orduya ihtiyaç duyuyor.
Riyad ve Tahran, Yemen savaşından Lübnan'a ve daha fazlasına kadar bölge genelinde karşıt politikalara sahip. Yemen'de İran yanlısı Husiler Suudi liderliğindeki güçlerle savaşırken, Tahran'la yakın bağları olan Şii Hizbullah Beyrut'taki Suudi yanlısı siyasi müttefikler için tehlike oluşturuyor.
Ankara ve Riyad arasındaki ticari ilişkiler, siyasi gerilimler nedeniyle son yıllarda geriledi, ancak her iki ülke de kendi ekonomilerini canlandırmaya yardımcı olmak için ikili ekonomik bağlarını geliştirmeye çalışıyor. Ankara ayrıca Riyad'ın, gergin ilişkinin bir yan ürünü olan Türk mallarına yönelik gayri resmi Suudi boykotunu sona erdirmesini istiyor.
Yakınsama belirtileri
2020'de Suudi Arabistan ile yakın tarihli yakınlaşmadan önce, Türkiye ve Mısır, 2013'ten bu yana bitmeyen sorunlarını hafifletmek için diplomatik çabalar sarf ettiler. BAE Veliaht Prensi Muhammed bin Zayed Al Nahyan'ın Kasım ayında Ankara'yı ziyaret ederek Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüşmesinin ardından BAE ile Türkiye arasındaki ilişkiler normalleşti.
Ankara ve Abu Dabi, Veliaht Prens Muhammed bin Zayed Al Nahyan'ın yaklaşık on yıl içinde Türkiye'ye yaptığı ilk resmi ziyarette, BAE'nin enerji ve teknoloji yatırımları için anlaşmalar imzaladı.
Kaşıkçı cinayetinin ardından Türk-Suudi ilişkileri dondurulurken, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Suudi Kralı Selman mesaj alışverişinde bulunmaya ve resmi kanalları açık tutmaya devam etti.
Temmuz ayında Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Suudi mevkidaşı Faysal bin Farhan ile bir araya gelerek bunu "verimli bir toplantı" olarak nitelendirdi. Ağustos ayında Türkiye Cumhurbaşkanlığı sözcüsü İbrahim Kalın ise, iki ülke arasındaki açmaza son verebilecek bazı olumlu gelişmeleri açıklamıştı. 2021 sonbaharında iki ülke arasındaki iletişim gelişti; Çavuşoğlu, "İki taraf adım atarsa Suudi Arabistan ile ilişkilerimiz normale döner" dedi.
Erdoğan geçen ay Katar'ı ziyaret ettiğinde, Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman ile Türk cumhurbaşkanının görüşebileceğine dair söylentiler vardı, ancak görüşme hiçbir zaman gerçekleşmedi.
Genel olarak, Muhammed bin Selman'ın Şubat ayında Erdoğan'ı karşılaması, iletişimin iki tarafın farklılıklarını giderebileceği bir düzeye geldiğini gösteriyor.
İki ülke arasındaki gergin ilişkiler ikisine de fayda sağlamadı. Hem Suudiler hem de Türkler ilişkilerini yeniden başlatarak Orta Doğu'daki normalleşme sürecini derinleştirebilir ve son on yılın bölgesel yorgunluğuna son verebilir.
Bu faktör, her iki ülkenin de askeri teknoloji sektöründeki ilişkilerini geliştirmesine yardımcı olabilir. Suudiler, 2018 rakamlarına göre dünyanın askeri harcamalarda en çok harcama yapan üçüncü ülkesi ve Türkiye, diğer şeylerin yanı sıra yerli insansız hava araçları üreten, büyüyen ve canlı bir savunma sanayisine sahip.
Türkiye, dronlarını Ukrayna'dan Azerbaycan'a, Libya'dan bazı Afrika ülkelerine kadar birçok ülkeye satıyor. Pek çok uzman, Türk insansız hava araçlarının Azerbaycan'ın Karabağ bölgesi üzerindeki Ermenistan'a karşı kazandığı zaferde önemli bir rol oynadığına inanıyor. Libya iç savaşı gibi diğer çatışmalarda da Türk insansız hava araçları etkinliğini göstermiştir.
Suudi Arabistan'ın en makul seçeneği
Biden yönetimi, Riyad ile ilişki kurmak ve ilişkileri daha iyi bir temelde yeniden düzenlemek konusunda isteksiz olmaya devam ederken, son uzlaşma çabalarına rağmen Tahran ve Riyad arasındaki gerilimler devam ediyor. Sonuç olarak, Riyad ve Ankara, özellikle askeri teknoloji alanında ortak güvenlik çıkarları konusunda işbirliği yapabilir.
Türkiye ile ilişkileri geliştirmek, özellikle ABD ve yeni İran hükümeti nükleer anlaşmanın (JCPOA) uygulanması konusunda bir anlaşmaya varırsa, Suudi Arabistan'ın mevcut durumdan çıkmasına yardımcı olacak makul bir seçenektir.
