Bolivya neden iki üç sene arayla darbelere maruz kalıyordu? Bundan beş yıl önce de yine o zamanki Bolivya devlet başkanı Eva Morales ülkesini yine bir darbe girişimi nedeniyle terk etmek ve Arjantin'e siyasi olarak sığınmak zorunda kalmıştı. Konuyla ilgili incelediğimiz geçmiş haberler, öncelikle Bolivya'nın zengin Lityum yataklarının sonrasında ise BRICS ülkeleriyle yakınlaşmasını istemeyen ABD'nin etken olduğunu bildiriyordu.
CIA ESKİ İSTİHBARAT GÖREVLİSİ ABD'Yİ İŞARET ETTİ
Dün yayınlanan bir haberde, emekli CIA istihbarat görevlisi ve Dışişleri Bakanlığı yetkilisi Larry Johnson, Bolivya'daki başarısız darbe girişiminin muhtemelen Bolivya Devlet Başkanı Luis Arce'nin bu ayın başında Saint Petersburg Uluslararası Ekonomik Forumu'na katılmasının "doğrudan bir sonucu" olduğunu ve ABD'nin de muhtemelen olaya dahil olduğunu söylüyordu.
Johnson, darbeye atıfta bulunarak, "Bunun zamanlamasının Bolivya Devlet Başkanının Başkan Vladimir Putin ile birlikte ana etkinlikte belirgin bir şekilde yer aldığı Saint Petersburg Uluslararası Ekonomik Forumu'ndan üç-dört hafta sonra gelmesi önemli" dedi. "Yani bu, Başkan Putin'le bu kadar yakın ilişkisi olan bir adamı tahttan indirerek daha fazla utanç yaratma girişimi olabilir” ifadelerini kullandı.
“RUSYA VE ÇİN'LE İTTİFAK KURMALARI İSTENMİYOR”
Johnson ayrıca, "Bolivya ve Brezilya gibi ülkelerin Rusya ve Çin ile ittifak kurmasının Washington tarafından reddedilmesi bir sorun olarak görülüyor" diyerek, "ABD'nin Bolivya ordusuyla ilişkisinin çok eskilere dayandığını" belirtti. Washington'un "kontrol sahibi olma ve herhangi bir dış etkiye izin vermeme" arzusunun Monroe Doktrini'ne dayandığını öne sürdü.
ZENGİN LİTYUM YATAKLARI BOLİVYA'YA BIRAKILMAK İSTENMİYOR
Emekli CIA ajanı işin arka planının ekonomik açıdan önemli olmadığını iddia etse de beş yıl önceki darbeyi getiren gelişmeler bunun tam tersini söylüyor. Beş yıl önce konuya ilişkin yayınlanan bir makalede Bolivya'nın darbesi lityum yüzünden miydi? sorusu soruluyor. Cevaplar ise ülkedeki maden yataklarının önemini ortaya koyuyor.
ESKİ BAŞKAN MORALES: LİTYUM YÜZÜNDEN BENİ GÖREVDEN ALDILAR
Pek çok kişi eski Devlet Başkanı Evo Morales'in devrilmesinin ülkenin lityum kaynakları üzerindeki sıkı kontrollerinin bir sonucu olduğuna inanıyor. Konuya açıklık getiren Morales ise görevden alınmasının ardındaki nedenler sorulduğunda ilk olarak “Lityum ve Bolivya'yı küresel enerjide zirveye taşımak için izlediği projeler” cevabını veriyor.
Ignacio Conese beş yıl önce TRT World'e yazdığı bir makalede, “ Bolivya dünyanın en büyük lityum rezervlerine ev sahipliği yapıyor. Yumuşak metal, elektrikli otomobillerin, akıllı telefonların ve dizüstü bilgisayar pillerinin üretiminde önemli bir bileşen. Büyük Batılı şirketler Bolivya'nın lityum madenlerini on yılı aşkın bir süredir gözetlerken, Morales liderliğindeki hükümet, sözde 'beyaz altın' rezervlerinin yabancıların erişimine kapalı ve devletin özel mülkiyetinde kalmasını sağladı. İktidara geldikten iki yıl sonra, güçlü lisans kontrolleri getirerek büyük işletmelerin ham lityumu tek kullanımlık fiyatlarla çıkarmasını zorlaştırdı” diyor.
Financial Times ise 2014'te Morales'in madencilik politikasının ülkenin bazı ekonomik kazançlar elde etmesine yardımcı olduğunu yazdı. "Morales'in ekonomik modelinin başarısının kanıtı, iktidara geldiğinden bu yana ekonominin büyüklüğünü üç katına çıkarırken rekor düzeyde döviz rezervlerini artırmasıdır."
Ayrıca 2019 Bolivya darbesinden sonra Amerika'nın otomotiv ve elektrikli otomobil üreticisi Tesla'nın hisse değeri astronomik bir artış göstermiş.
MORALES'İN DESTEKLEDİĞİ ARCE DE AYNI AKIBETE UĞRADI
Aralık 2019'da Morales Meksika'dan Arjantin'e taşındı ve kendisine siyasi sığınma hakkı verildi. Eski başkanın Meksika'ya kaçmasından neredeyse bir hafta sonra Uruguay'ın eski cumhurbaşkanı Jose Mujica görüşlerini paylaştı. Mujica, "Bolivya çok zengin, yeni piller yapmak için gereken ham maddenin tahmini yüzde 70'ini barındırıyor" dedi. "Hepimiz küresel bir enerji değişiminin olduğunu biliyoruz: Kimseyi suçlamıyorum çünkü elimde bir kanıt yok, ancak tarihin ışığında sadece şüpheliyim" demişti. Öte yandan son darbe girişiminin üzerine Morales, “General Zuniga tarafından hazırlanan darbeye karşı demokrasiyi savunmak için Ulusal Seferberlik çağrısında bulunuyoruz” diye konuştu.
2020'DE BOLİVYA ESKİ SAVUNMA BAKANI ABD'Lİ PARALI ASKERLERİ KULLANARAK İKİNCİ DARBEYİ PLANLAMIŞTI
Aslında son darbe girişimi öncesi 2021'de de Bolivya hükümetini hedefleyen bir başka girişim olduğu haberlerde kayıtlıydı. The Intercept adlı haber sitesinin 17 Haziran tarihli haberine göre, Bolivya hükümetinin görevden ayrılan üst düzey bir yetkilisi, ülkedeki Ekim 2020 seçim sonuçlarını tersine çevirmek için ABD'den yüzlerce paralı askeri görevlendirmeyi planlamıştı. The Intercept'in ele geçirdiği, sızan telefon kayıtları ve e-postalar, Bolivya'nın sol görüşlü MAS partisinin iktidara gelmesini engelleme çalışmalarını ortaya koyuyordu.
Amaç, Luis Arce'nin eski Bolivya Devlet Başkanı Evo Morales'in partisi Movimiento al Socialismo'nun (MAS) başkanlığını almasını zorla engellemekti. Morales'in himayesi altındaki Arce, kalabalık bir alanda ilk tur oylarının yüzde 55'ini kazanarak ikinci tur seçim ihtiyacını ortadan kaldırsa da komplo devam etti.
Arce 18 Ekim 2020'de seçimi ezici şekilde kazanınca gerilen bakanlar ve silahlı kuvvetler içindeki bölümler arasındaki anlaşmazlıklar, planı baltalamış gibi göründü. Sonrasında görevden ayrılan hükümetin birkaç üst düzey yetkilisi Bolivya'dan kaçmış ya da yolsuzluk ve 2019 darbesindeki iddia edilen rolleriyle bağlantılı ayrı suçlamalar nedeniyle tutuklanmıştı.
