Türkmenleri bir araba heyecanı sardı. Ya koyu renkteki arabalarını satıyor ya da beyaza boyatıyorlar. Nedeni ise yeni yıl itibariyle artık koyu renk arabaların trafikte olmasına izin verilmeyeceği söylentisi.
Bu gelişmeyi, Viyana merkezli, Türkmen İnsan Hakları İnsiyatifi'nin (TİHR) "Chronicles of Turkmenistan” adlı internet sitesi duyurdu.
TIHR'nin yöneticisi Farid Tuchbatullin, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Kurbankulu Berdimuhamedov'un, yeni yıl itibariyle koyu renklerdeki arabaları yasaklayacağı iddiasının, şimdilik bir söylenti olduğuna dikkat çekti. Ancak Tuchbatullin, böyle bir söylentinin dahi, Türkmenleri harekete geçirmek için yeterli olduğunu söyledi.
"Sözlü beyan yetiyor”
Türkmenistan'daki rejim, dünyanın en otoriter rejimleri arasında yer alıyor. Geçmişte de resmen teyit edilmemiş düzenlemelerle ilgili söylentiler çıkmış, adeta kanun gibi uygulanmıştı.
Türkmenistan Cumhuriyet Partisi'nin sürgündeki lideri Nurmuhammed Hanamov, bunun büyük ölçüde Cumhurbaşkanı Berdimuhamedov'un ülkeyi yönetme tarzıyla ilgili olduğuna dikkat çekti.
Hanamov'a göre, çoğu zaman Berdimuhamedov'un isteklerini ya da beklentilerini sözlü olarak dile getirmesi, ya da kimsenin görmesine izin verilmeyen bir kararın altına imza atması, bunların resmi yönetmelik ve düzenlemelerin yerine geçerek, fiilen uygulanması için yeterli oluyor. Nurmuhammed Hanamov, eski cumhurbaşkanı Saparmurat Niyazov dönemindeki uygulamaların da farklı olmadığına işaret etti.
Kişisel beğeniler mi etkili oluyor?
Otomobiller, Türkmenistan lideri Berdimuhamedov'un uzun zamandır özel ilgi alanına giren konular arasında. İki yılı aşkın bir süredir trafikte olan, kullanılmış araçların ithal edilmesini yasaklamıştı. İnsan hakları savunucusu Tuchbatullin, "Ayrıca resmi herhangi bir karar olmaksızın, kadınların ehliyet alması da önlenmişti” bilgisini aktardı.
Şimdi de henüz bir resmi karar olmasa da yeni yıl itibariyle koyu renkteki otomobillerin yasaklanabileceği, ancak beyaz, bej, sarı ya da gümüş renkteki arabaların trafiğe çıkabileceği belirtiliyor.
TIHR'nin yöneticisi Farid Tuchbatullin, şimdiden belirli aralıklarla yapılan trafik kontrollerinde polislerin araba sürücülerine, araçlarını boyatmaları gerektiğini söylediklerini aktarıyor. Konuyla ilgili yazılı bir karar, düzenleme bulmak için çabaladığını ancak sonuç alamadığını anlatan Tuchbatullin, cumhurbaşkanının neden koyu renkteki arabaların yasaklanmasını istediğine ilişkin de, "O açık renkleri seviyor. Bu nedenle zaten artık geleneksel Türkmen halıları da koyu kırmızı değil açık renklerde üretiliyor” dedi.
Yandaşları para mı kazanıyor?
Türkmenler, acele ediyor, yasak henüz resmen yürürlüğe girmeden, koyu renkteki otomobillerini satmaya ya da boyatmaya çalışıyor.
Tuchbatullin, yasağın yürürlüğe girmesiyle fiyatların iki hatta üç katına çıkabileceğine, büyük ölçüde cumhurbaşkanına yakın kişilerin sahip olduğu oto tamirhanelerinin de büyük kazançlar elde edeceklerini söylüyor.
Muhalif lider Hanamov, "Bir arabayı boyatmak az maliyetli bir iş değil” dedi. Artan ilgi nedeniyle oto tamirhanelerin fiyatlarını şimdiden arttırdıklarına, pek çok aile için bu maliyetin ağır bir yük olduğuna dikkat çeken Hanamov, cumhurbaşkanının bu "çılgınlığının” öyle küçümsenecek bir durum olmadığını söyledi.
En bilindik çılgınlıklar
Türkmenler, liderlerinin epey sıra dışı tercihine tahammül etmek zorunda. Örneğin Türkmenistan'ın ilk cumhurbaşkanı Niyazov, ay ve gün adlarını değiştirme emrini vermişti. Ocak ayına kendi ismini, Mart ayına annesinin ismini, Eylül ayına da kaleme aldığı kitabın ismini vermişti.
Sürgündeki siyasetçi Hanamov, Türkmenistan halkının, sirklerin yasaklanması, Bilim Akademisi'nin kapatılması, ‘çocukları zaten onlara bakacaktır' diyerek emekli aylıklarının kaldırılması gibi, başka ülkelerde kimsenin anlayamayacağı pek çok düzenlemeye tahammül etmek zorunda kaldığını anlattı.
Aslında Berdimuhamedov, 2007 yılında cumhurbaşkanlığı görevini üstlendiğinde, selefi Niyazov'un kimi çılgınlıklarını yürürlükten kaldırmış, örneğin ay ve günler, yeniden eski isimlerine, emekliler de yeniden emekli maaşlarına kavuşabilmişti.
Arabaların renkleri ile ilgili yasak getirmek istemesi ise son derece dikkat çekici. Cumhurbaşkanının yandaşları, bunun ülkenin sıcak iklimi ile gerekçelendirmeye çalışıyor. Kavurucu sıcaklarda, güneşin altında açık renkteki araçların daha sağlıklı olduğunu savunuyorlar.
Kaynak: Deutsche Welle Türkçe
