Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, bugün Cenevre'de EFTA üyesi ülkelerden İsviçre'nin Ekonomi, Eğitim ve Araştırmadan Sorumlu Federal Hükümet Bakanı Johann N. Schneider-Ammann, Lihtenştayn Dışişleri, Adalet ve Kültür Bakanı Aurelia C.K. Frick ve Norveç Ticaret ve Sanayi Bakanı Monica Mæland ile Türkiye-EFTA Serbest Ticaret Anlaşması'nın (STA) yenilenmesine ilişkin toplantıda bir araya geldi.
Bakanlıktan yapılan açıklamaya göre, toplantı sonucunda kabul edilen yeni güncellenmiş STA ile mevcut STA'nın genişletilmesi sağlandı. Anlaşmaya yeni küresel ticaretin gerekliliklerine uygun olarak hizmetler ticareti, e-ticaret ve kapsamlı bir fikri mülkiyet bölümü eklendi.
Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) öncesi dönemde imzalanan ve genel itibarıyla gümrük vergilerinin kaldırılması odaklı eski STA'nın yerine geçmek üzere hazırlanan yeni STA ile mal ticareti metni (gümrük vergileri, ulusal muamele, teknik engeller, sağlık ve bitki sağlığı, ticaret savunma araçları gibi) menşe kuralları ile genel ve kurumsal hükümler güncellendi. Yeni düzenlemeyle ticaret savunma araçlarında DTÖ hükümlerinin ötesinde işbirliği ve danışma mekanizmaları tesis edildi. Küresel rekabetin yönünü belirleyici etkiye sahip fikri mülkiyet alanında dünyanın gelişmiş ekonomilerinden oluşan EFTA ile iddialı ve kapsamlı bir metin üzerinde mutabık kalındı. Böylelikle Türkiye'nin "katma değeri yüksek ve orta-üst teknolojili üretim ve ihracat" yönündeki vizyonu ortaya konularak yeniliklerin karşılıklı korunması ve sürekliliği açısından EFTA ülkeleri ile Türkiye arasında güçlü bir sistem tesis edildi. Bu çerçevede patent marka, coğrafi işaretlerin korunması gibi alanlarda DTÖ kurallarının ötesinde düzenlemelere gidildi.
- Teknoloji transferi ilk kez bir STA'da kolaylaştırıldı
Revize edilen STA'ya göre, beşeri ilaçlarda konulan üretim ve ihracat hedefleri dikkate alınarak bu ürünlerdeki verilerin korunması bakımından ilk defa karşılıklılık sağlandı. Öte yandan teknoloji transferi ile fikri mülkiyet hakları arasındaki ilişki vurgulanarak Türkiye'nin ilk defa bir STA'sında teknoloji transferini kolaylaştırmaya yönelik işbirliği hükümlerine yer verildi.
Gümrük iş ve işlemlerinin basitleştirilmesini sağlayan Ticaretin Kolaylaştırılmasına İlişkin Ek, anlaşmanın bir parçası haline getirildi.
Anlaşmanın uygulanması veya yorumlanmasında meydana gelen tüm anlaşmazlıklarda uygulanacak gelişmiş bir İkili Anlaşmazlıkların Halli Mekanizması da revize STA kapsamında oluşturuldu.
Hizmet ticaretine ilişkin kural ve taahhütlerin kapsama dahil edilmesiyle Türkiye'de hizmet sunucu ve yatırımcıları için daha öngörülebilir bir ticaret ortamı elde edildi.
Türkiye'nin en önemli hizmet ihracatı kalemlerinden kara yolu taşımacılığı ve turizm hizmetlerine ilişkin EFTA ülkelerinin kapsamlı taahhütleri üstlenmeleri de sağlandı.
- Taşımacılıkta kotalar kaldırıldı
Karayolu taşımacılığında EFTA ülkelerine gerçekleştirilecek ikili ve transit taşımacılıkta kotalar kaldırıldı. Taşımacıların ayrımcı ücretlendirmeye tabi tutulmalarının önüne geçildi. Anlaşma kapsamında İsviçre ile sağlık hizmetlerine ilişkin bir ek sonuca bağlanmış ve bu kapsamda özel sağlık hizmetleri, yaşlı bakım hizmetleri ve sıhhat hizmetleri almak üzere taraflar arasındaki hasta hareketliliği güvence altına alındı.
Hizmet sunumunun ayrılmaz bir parçası olan gerçek kişilerin hareketliliğine ilişkin Türkiye tarafından sonuçlandırılan en kapsamlı anlaşmaya göre, hizmet sunucularının çoklu giriş vizesi başvurularında karşılaştıkları keyfi uygulamaların engellenmesi sağlanacak. Söz konusu anlaşma kapsamına e-ticaret de dahil edilirken, taraflar arasında e-ticaretin geliştirilmesine ilişkin işbirliği hükümlerinin yanı sıra elektronik olarak iletilen yazılım gibi ürünlerin gümrük vergisinden muafiyeti güvence altına alındı.
Türkiye-EFTA ülkeleri arasındaki revize STA, esas itibarıyla AB ile mevcut Gümrük Birliğinden daha modern ve kapsam olarak daha geniş bir anlaşma olup, bu haliyle AB ile gerçekleştirilecek Gümrük Birliğinin güncelleme çalışmalarına da örnek teşkil edecek.
- Toplam dış ticaretimiz 6,5 milyar dolar
10 Aralık 1991'de Cenevre'de imzalana ve 1 Nisan 1992'de yürürlüğe giren Türkiye-EFTA STA'sı, Türkiye'nin akdettiği ilk STA olma özelliğini taşıyor. STA kapsamında düzenlenen mevcut tercihli rejim sayesinde anılan ülkelerle 2016 yılındaki ihracat 3,2 milyar dolar ve ithalat 3,3 milyar dolar olmak üzere toplam ticaret 6,5 milyar dolara ulaşmıştı.
STA revizyonuna yönelik çalışmalar 2014 yılında başlatılmış ve son olarak 14-16 Kasım 2017'de Ankara'da düzenlenen 6. ve son tur müzakere görüşmeleri ile tamamlanmıştı. STA'nın gerekli hukuki gözden geçirme çalışmalarının akabinde, kısa sürede imzalanarak yürürlüğe girmesi öngörülüyor.
