Yasak sigara tüketimini artırdı mı?
19 Mayıs 2008 itibari ile kapalı alanlarda sigara içmek yasaklandı. Bu durumu kimileri ?özgürlüklerin kısıtlanması? kimileri ?içmeyenlerin haklarının korunması? olarak yorumladı. Kimileri ise aslında sigarayı değil ?yasakları yasaklamak? lazım dediler.
Yasak yürürlüğe girdi. İlk günler uygulanacakmış izlenimi uyandırmak için sembolik miktarda cezalar kesildi. Ya sonra? Her şey eski hamam eski tas. ?Türk işi uygulamalar? devreye girdi.
Bir yakınım Alanya'da kuyumculuk yapar. Yabancılar bir ürün satın aldıklarında üründe herhangi bir düzenleme gerektiğinde kuyumcular ?20 dakika sonra alabilirsiniz? derlermiş.
Yabancı müşteri ise ?Turkish minute or normal minute?? diye sorarmış. Onlarda öğrenmiş bizim davranış modelimizi.
Şuan bir kamu kurumunda genel müdürlük yapan bir arkadaşım, on yıl kadar önce benden bir günlüğüne arabamı rica etmişti. Verdim. Yedinci günü sabahında ?Döndüm. 5 dakikaya oradayım aşağı in? diye aradı. ?Kapı önünde bir saat bekledim? geldi ve ?araba sadece sendemi var kardeşim? diye de fırça çekti. Türk işi konusunda sizlerinde sayısız örneği vardır.
Sigara yasağı da buna dönmüş durumda. İnsan Hakları Kurulu toplantısında üye arkadaşlar anlatıyor. ?Lisenin kapısının önünde öğrenci ve öğretmenler toplucu her gün sigara içiyorlar.?
Bir kamu çalışanı ise; ?Memurlar sigara molası için görev mahallini sık sık terk edip dışarıda sohbete dalıyorlar. Bir sigara bir daha derken, hem sigara tüketimini artırıyorlar hem de işlerini aksatıyorlar.?
Milli Eğitim Bakanlığı, sigaranın en bol tüketildiği kurumlardan olduğunu düşündüğüm öğretmen evlerini, 'hijyen' konulu yazı ile uyarıyor.
Ben demiştim demek şık değil, ama çare yok. 19 Mayıs tarihindeki ?17 milyon lüks daire nasıl yakılır?? başlıklı yazımda ?bu yasağın tüketimi artıracağını, çözümün yasaktan geçmediğini? belirtmiştim.
Peki, bu yasak tüketimi azalttı mı artırdı mı? Bunun için Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkiler Piyasası Düzenleme Kurumu verilerine bakmak yeterli.
SİGARA SATIŞ MİKTARLARI (İÇ PİYASA/MİLYON AD.)
AYLAR
YILLAR
2005
2006
2007
2008
Ocak
7.747
7.751
8.684
7.940
Şubat
8.861
7.136
9.269
7.915
Mart
8.617
8.751
6.255
8.475
Nisan
8.929
8.255
8.098
8.743
Mayıs
9.398
9.743
9.368
9.443
Haziran
10.152
10.439
9.420
9.592
Temmuz
10.339
10.319
10.700
10.180
Ağustos
9.464
10.032
10.678
10.222
Eylül
9.266
8.532
7.443
8.206
Ekim
6.823
8.005
10.439
9.394
Kasım
8.218
9.411
8.814
9.105
Aralık
8.903
9.534
8.287
8.644
Toplam
106.717
107.908
107.455
107.859
Resmi veriler ortada. Yasağa rağmen sigara tüketimi azalmamış bilakis artmış. Daha da ilginci, artış yasak başladıktan sonra başlıyor.
Bu kötü duruma tek örnek Türkiye değil. Hong Kong'a gittiğinizde hemen her yerde sigara içenlere 5000 HK Doları ceza uygulanacağı yazılarını görürsünüz. Hong Kong'da da yasak çözüm olmamış. Hatta bir sigara firmasının 'güzel kadınlar sigara içer' reklâmı tiryakiliği artırmış. Siz ne kadar yasaklarsanız yasaklayın Kapitalizm'in reklâmcıları, bu işe çözüm üretirler.
Sigaraya bir yılda 13,5 milyar dolar ödüyoruz. 17 Milyon tiryakimiz var. Her bir tiryakinin yıllık sigara harcaması ortalama 800 dolar. Maliyet bundan ibaret değil. Düşen iş verimi, mesaiden çalma, yaşam kalitesinde azalma, sosyal güvenlik kuruluşuna maliyeti, çevre kirliliği, aile nafakasının kötü amaçla harcanması gibi pek çok sorunu beraberinde getiriyor. Ya içenlerle içmeyenler arasında yaşanan rahatsızlıklar?
Yasak bu sorunu çözmediğine göre ne yapmalı?
İşe tiryaki olmayanlara karşı pozitif ayrımcılıkla başlayabiliriz.
A) Kamuya personel alımlarında aday, sigara içip içmediğine dair hastaneden rapor getirmelidir. Şartları eşit olan iki kişiden sigara içmeyen tercih edilmelidir.
B) Ders kitaplarına, sigara içenlerin devlet işinde çalışamayacağı bilgilerine yer verilmelidir. Birçok kimse çocuğunun kamuda çalışmasını arzulamaktadır. Bu önlem oldukça caydırıcı olacaktır.
C) Sigara içerek öğrencisine kötü örnek olan öğretmenin terfisi durdurulmalıdır.
D) Sigara içenlerin yüksek lisans ve doktora yapması engellenebilir.
E) Sosyal güvenlik kurumu sigara içmeyen kişilerden yüzde 5 daha az pirim uygulaması yapabilir. Bu sayede özel sektör de pirim nedeniyle tiryaki personeli tercih etmeyecektir.
F) Sigara içenler, ilaç yahut muayenede içmeyene göre daha fazla katılım payı ödemelidir.
G) Sigara içen kişilere Sosyal Yardım vakıfları ve diğer yardım kuruluşları yardım yapmama kararı alıp, ilan etmelidirler.
Örnek önerileri çoğaltabiliriz. Ama bunun için siyasi irade gerekiyor. Sigara konusunda hassas bir Başbakanımız var. Bu mesele IMF ile anlaşmaktan daha mühimdir.
Alkolde durum nedir?
Sigara ile mücadeleye laikçilerin pek itirazı çıkmaz. Ama iş alkol belasına gelince bunu da laiklikle ilişkilendireceklerinden kuşku yok. Sanki onların demlenmesine itirazı olan varmış gibi. Bırakınız bağırsınlar.
İspanyai sahiller başta olmak üzere birçok mekânda alkol tüketimini yasaklamış. Cezası 750 Euro. Norveç'te açık alanda içki içmek bütünüyle yasak. Sadece şişe yakalatana 3 bin, içerken yakalanana 7 bin Norveç Kronu ceza uygulanıyor ve bu tür ülkelerde laiklik elden gitmiyor. Bizde de gitmez.
Ülkemizde 2003'de 422.302 kaza olurken, 2008'de 929.304 trafik kazası meydana gelmiş. 2003'de 95.324 kişi yaralanırken, 2008'de 183.841 kişi yaralanmış. 2003'de 2818 kişi ölürken, 2008'de 4.228 kişi kazada ölmüş. Bu rakamlar olay yerindeki ölümleri yansıtmakta olup, hastanelerde gerçekleşen ölümleri kapsamıyor. Daha sonra kaç kişi bu kazalar nedeniyle öldü ve yaralıların kaçı engelli hale geldi bilinmiyor.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre bu kazaların yüzde 97'den fazlası sürücü kaynaklı. Sürücü kaynaklı kazalarda ise birinci sırayı ?alkollü araç kullanımı? alıyor.
2007'de 63.192.704 litre olan alkollü içecek tüketimi, 2008'de yüzde 14'lük bir artışla 72.480.267 litreye yükselmiş. Laikçiler açısından ne kadar büyük sakıncası olursa olsun, bu konuda da acil önlemler şart.
Bugün bir içki üreticisi, spor kulübü işletebiliyor. En önemlisi spor müsabakalarının sponsoru olarak her basın toplantısında ekranları -yasak olmasına rağmen- gizli reklâmları ile işgal ediyor.
Gazete sayfaları özendirici içki reklâmları ile dolu. Sinemalarda filmlerden önce ve aralarda mutlaka pornografik içerikli alkollü içecekler reklâmları yapılarak, başta küçük çocuklar ve gençler alkole özendiriliyor. İçki firmaları yine yasak olmasına rağmen araçlarını alkol reklâmı ile giydirebiliyor.
Tekel bayileri -özellikle Tuncay Özilhan'ın sahibi olduğu içki firmasının- içki kasalarını yollara ve kaldırımlara üst üste dizerek reklâm yapıyorlar. Bu planlı reklâmın tek merkezden yönetildiği açık. Çünkü tüm ülkede, tüm tekel bayilerinde aynı uygulamanın yapılması tesadüf olamaz.
Özellikle çocuklar için açık bir teşvik olan uygulamaya laikçi medyadan çekinen yerel yönetimler sessiz kalmaya devam ediyorlar.
Sigara içmeyi ve sigara reklâmını yasaklayıp, diğer taraftan alkollü içeceklere müsâmaha göstermeyi anlamakta imkânsız. Alkolik Bekirler kaşınır, bağırırlar. Bunlara aldırmadan hem sigara hem de alkol için çözüm üretilmelidir. Kimseye içme diyecek değiliz. Bekirler istediği kadar demlenebilir. Ama demli Bekirler yüzünden kimse canından, çocuğundan, eşinden olmamalıdır.
Sigara için önerdiğimiz tüm öneriler alkollü içkiler içinde geçerlidir. Hoş, piyasada alkolsüz içecek bulmak neredeyse mümkün değil ama hiç olmazsa bakkal ve markettekiler en azından sarhoş edecek oranda alkol içermiyor.