Danimarka hükümetinin, mülteciler ve vatandaş olmayanları ülkelerine dönmeye teşvik eden parasal destek uygulaması Türkleri kesin dönüşe yöneltti.
Avrupa ülkelerine, para kazanıp memleketine dönmek üzere giden ancak yaklaşık yarım asrı geride bırakan gurbetçilerin bir kısmı, artık geri dönüş fikrini hayata geçiriyor.
Danimarka'da sürekli oturum izniyle yaşayan Türk vatandaşı gurbetçilerden daha önce de kesin dönüşü düşünen ya da maddi teşviği cazip bulanlar, daha fazla bilgi almak için bugünlerde Türkiye Cumhuriyeti Kopenhag Büyükelçiliği Çalışma ve Sosyal Güvenlik Müşavirliği'nin kapısını aşındırıyor.
Danimarka hükümetinin önceki yıllarda getirdiği yasal düzenlemeyi iyileştirmesi ve daha cazip öneri getirmesini değerlendiren vatandaşlar, geri dönüşü olmayan bu uygulamada sağlıklı bir karar vermeye çalışıyor.
Türkiye'nin Kopenhag Büyükelçiliği Çalışma ve Sosyal Güvenlik Müşaviri Ali Rıza Önay, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye'den Danimarka'ya gelen ve dönenlerin yıllara göre istatistiklerine bakıldığında, 2007 yılında bu ülkeye göç eden Türk vatandaşlarının sayısının 810, geri dönenlerin ise 321 olduğunu ancak 2012'de 675 kişinin Danimarka'dan Türkiye'ye kesin dönüş yaparak ilk defa giden sayısının gelen sayısını geçtiğini, Avrupa'ya göç tarihinde bunun bir ilk olduğunu bildirdi.
Yaşlılardan çok gençler dönüyor
Türkiye'ye 2007-2012 yılları arasında kesin dönüş yapanlar arasındaki yaş dağılımına bakıldığında, ilk sırada 20-29 yaş aralığındakiler bulunuyor. Bu grubu 30-39 ve 40-49 yaş grubundakiler izliyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Müşaviri Önay, yaşlıların dönmesi beklenirken en verimli çağında olan genç grubun Danimarka'yı terk etmesinin çok ilginç bir durum olduğunu belirterek "Dönenlerin en büyük kısmı 20-29 yaş aralığında olanlar, bu ilginç. 55-60 yaş üzerindekilerin de daha çok ayrılacağını düşünürdük. İstihdam edilebilir yaşlarda olan bu insanların niye ayrıldığı akademik çalışma yapılmasını gerektirecek bir konu aslında" diye konuştu.
Dönüş nedenleri konusundaki izlenimlerini aktaran Önay, Türkiye'deki sağlık sisteminde son zamanlarda yapılan iyileştirmelerin, yaşlılara bakım için yapılan düzenlemelerin yaşlıların dönüşlerini hızlandıran bir etken olduğunu, orta yaştakilerin ise çocukları Türkiye'ye uyum sağlayacak yaşlarda iken ayrılmak istediklerini gözlemlediğini aktardı.
Danimarka hükümetinin geri dönüş teşvik uygulaması neler içeriyor?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Müşaviri Önay, Danimarka hükümetinin, yabancıların vatanlarına dönüşleriyle ilgili ilk yasal düzenlemeyi 1 Ocak 2000'de hayata geçirdiğini ve bu düzenlemenin 2010 yılındaki yeni haliyle daha cazip hale getirildiğini belirti.
Son olarak da 1 Nisan 2014'te bir düzenleme yapılarak öngörülen geri dönüşü teşvik amacıyla verilecek yardım ve peşin para miktarlarının yükseltildiğini vurgulayan Önay, "Önceki düzenlemede kesin dönüş yapanlar için öngörülen yardım miktarları artırılarak dönüşü daha cezbedici hale getirmeye çalıştılar. Ödenecek peşinatlar artırıldı. Son düzenlemeye göre dönüş yapan yetişkinlere ödenmesi öngörülen para miktarı 127 bin 517 krona çıkarıldı. Bu miktarın 51 bin kronu peşin, geri kalanı 1 yıl sonra verilecek. Çocuk başına ise 15 bin kron peşin, kalan 23 bin kron ise 1 yıl sonra gönderilmek üzere 38 bin kron verilmesi öngörülüyor" dedi.
"İlgi arttı"
Önceki düzenlemeden yararlananlar olduğunu fakat peşin verilen para miktarını yükselten son düzenlemeye ilginin daha fazla olduğunu kaydeden Önay, kendisine gelen ya da telefon açarak soru soranların arttığını bildirdi.
Düzenlemedeki önemli noktalara değinen Önay, 1 Nisan tarihli düzenlemenin detaylarını şöyle anlattı:
"Öncelikle Danimarka vatandaşlığına geçen Türkler bu yasadan faydalanamaz. Sadece Türk vatandaşı olup sürekli oturma ve çalışma izniyle Danimarka'da bulunanlar yararlanabilirler. Düzenlemede, yeniden uyum adı altında ömür boyu verilen aylık ücretler var. Bundan ise 50 yaşında olup kendine bakamayacak nitelikte rahatsızlığı olanlar, yaşı ne olursa olsun malulen emekli olmuş olanlar ya da 55 yaşına gelmiş olanlar yararlanabiliyor. Bu aylık ise ömür boyu alınacaksa 3 bin 600 kron, 5 yıl alınmak istenirse 4 bin 500 kron olarak ödenecek. Ancak 5 yıldan sonra kesilir. Düzenlemeye göre, dönüş yapanın tek gidiş uçak bileti ve iki metreküpe kadar eşyanın taşınma ücretinin karşılanması var. Ayrıca gidecek kişilerin ülkelerinde iş yeri açma planı varsa açacakları iş yerleriyle ilgili götürecekleri alet edavat için destek ve bunların taşıma masraflarına da destek ödemeleri var. Gideceklere Türkiye'deki 1 yıllık sağlık sigortası masrafları olarak da 6 bin 300 kron verilmesi öngörülüyor."
Bankada tasarrufu olanlar için caydırıcı madde
Öte yandan geri dönmek isteyenlerden bankada belli miktarın üzerinde tasarrufu olanlar için teşvik miktarı azaltılıyor.
Düzenlemeden yararlanmak isteyenlerden tek başına yaşayanların bankada 50 bin kron, birlikte yaşayanların ise 100 bin krona kadar tasarruf hakları var. Bunun aşımında ise ödenecek teşvik miktarında indirime gidilmesi söz konusu.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Müşaviri Önay, dönüş yapmak isteyenlerin bazı belediyelerde sorunla karşılaştığına da değinerek bu belediyelerin, bir yıllık sağlık sigortası karşılığı olarak öngörülen 6 bin kronluk ödemeyi, yasada olmadığı halde Türkiye'de yapılacak sağlık masraflarının ibraz edilmesine bağladığını bildirdi.
Önay, dönenlerin bir anda Türkiye'deki sağlık sigortası kapsamına girebilmelerinin mümkün olmadığını da vurgulayarak, yasaya göre Türkiye'de bir kişinin genel sağlık sigortası primi ödeyerek sağlık sigortası kapsamına girmesi için belli bir süre Türkiye'de ikamet etmesi gerektiğini hatırlattı.
Dönüş isteği ve tereddütler
Bazı Türk vatandaşları dönüşe hazırlanırken dönmek isteyenlerin önemli bir kısmı ise tereddüt yaşıyor. Danimarka hükümeti, yurt dışındaki gayrimenkuller için vergi istediğinden Türkiye'deki gayrimenkullerini bildirmeyen gurbetçiler, döndükten sonra bu varlıklarının tespit edilerek aylıklarının kesilmesinden çekiniyor.
1973 yılında Danimarka'ya yerleşen Sivaslı Ali Soysal, Danimarka hükümetinin, yıllarca bu ülkeye emek veren ancak şimdi dönmek isteyenlerin gideceği ülkede geçinip geçinemeyeceğini umarsamadığını ve az bir parayla göndermek istediğini söyledi.
"Burada çalışıyorum, burada da iyiyim fakat şu anda kesin dönmek istiyorum, ille de vatanım diyorum" diyen Soysal, en büyük çekincesinin Türkiye'deki gayrimenkuller olduğunu belirterek şöyle konuştu:
"Sorunumuz şu; burada çalışıp da Türkiye'de evi olmayan kimse yok. Danimarka hükümeti ise 'Türkiye'de gayrimenkulün varsa Danimarka'ya vergisini ödeyeceksin ve buradan aylık alamayacaksın' diyor, bu yanlış. Geri dönmek isteyenleri korkutan bu, yoksa Türklerin çoğu dönüş yapar.
Türkiye'de evim varsa ve Danimarka'ya vergi ödeyeceksem, maaşım kesilecekse ne yapacağım Türkiye'de. Hükümet iyi bir öneri getirirse Türkiye'deki gayrimenkullerden dolayı milletin peşine düşmezse bizler kesin vatanımıza döneriz."
Soysal, kesin dönüş yapan birkaç arkadaşıyla görüştüğünü ve hepsinin halinden çok memnun olduğunu da belirterek, gurbetçilerin bulundukları yerlerde çok problemleri olduğunu ve stres altında olduklarını dile getirdi.
"Danimarka hükümeti gelecek hesabı yapıyor"
Öte yandan çeşitli nedenlerle dönüş yapmayı düşünmeyenler de var.
Nevşehirli Yusuf Kutluca, Danimarka hükümetinin ilerideki hesabı yaptığını ve yaşlıların masraflarından kurtulmaya çalıştığını dile getirdi.
Ailesinin çoğu burada iken dönmek istemediğini anlatan Kutluca, "Babam 1985'te döndü, beyin kanaması geçirip yatalak kaldı. Biz yılda ancak 3-4 kez gidiyorduk. Yatağa düşünce 'çoluk çocuk hep Danimarka'da, niye döndüm' diye pişman oldu. Ben dönmek istemem, emekli olunca 6 ay orada 6 ay burada kalırım" şeklinde düşüncelerini dile getirdi.
