Ülke savaşta, hükümet yok

Yeni Meclis’i belirleyen 30 Nisan’daki Genel seçimlerin üzerinden neredeyse 2 ay geçmesine rağmen Irak Parlamentosu siyasal aktörler uzlaşamadığı için ilk oturumunu henüz yapamadı.

ABD: acil hükümet kurulmalı

Irak Anayasasına göre, yeni Meclis, ilk oturumunu yaptıktan sonraki 45 gün içinde, yeni Parlamento başkanını, Cumhurbaşkanını ve onun yardımcılarını, seçmek zorunda. Yeni seçilen Cumhurbaşkanı da 15 gün içinde başbakanı atıyor. Başbakan ise 45 gün içinde hükümeti kurmak zorunda.

Ahi Evran Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümünden ve 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Irak uzmanı Doçent Doktor Serhat Erkmen, bu anayasal zorunluluk nedeniyle, Irak’ta hükümetin nasıl oluşacağı belli olmadan Meclis’in ilk oturumunu yapmaktan kaçındığını söyledi:

“Cumhurbaşkanı, onun yardımcıları, parlamento başkanı ve hükümetin kompozisyonu, Irak siyaseti için hep beraber ele alınması gereken bir pakettir. Bütün bu konular üzerine anlaşılmadan, Meclis ilk oturumunu yapmaz, yapsa bile, zaman kazanmak için oturum kapatılmaz ”

Irak’ta ABD işgalinden sonra 2005’de yapılan ilk genel seçimlerin ardından, hükümet 156 günde, 2010’daki seçimlerden sonra da 10 ayda kurulabilmişti.

Ayrıca, henüz Irak yüksek Seçim Kurulu, seçim sonuçlarına itirazları karara bağlamadı. Bu süreç bitmeden de Meclis toplanamıyor.

Hükümet kurmayı zorlaştıran tablo

Irak Başbakanı Nuri Maliki’nin başkanlığını yaptığı göre Kanun Devleti Koalisyonu 30 Nisan’da yapılan seçimlerde tek başına hükümet kuracak sandalye sayısına ulaşamadı. 328 sandalyeli Mecliste Maliki’nin 92 sandalyesi var.

Maliki’nin rakibi Sünni partiler ise birlikte hareket edememiş ve seçimlere ayrı bloklar halinde girmişlerdi. Sünni partiler, 2010 seçimlerine göre güç kaybına uğradılar. Usame Nuceyfi'nin Birleşikler (Muttahidun) Hareketi 23, İyad Allavi'nin lideri olduğu Ulusal Koalisyon (Vataniye) 22, Salih Mutlak'ın Arap Koalisyonu (Arabiye) 9 sandalye kazandı.

Diğer Şii partilerden Ammar Hekim liderliğindeki Irak Yüksek İslam Konseyi 29, Mukteda Sadr’ın özgürler hareketiyse 28 milletvekili çıkardı.

İlk oturumunu yapamayan Irak Meclis’inde Kürtlerin de 62 sandalyesi var.

Kürtler, Irak’ın Cumhurbaşkanlığı koltuğunda bir Kürdün oturmasında ısrarlı ama Sünni ve Şii Arapların bir kısmı bu fikre itiraz ediyor. Bu konudaki uzlaşmazlık, yeni cumhurbaşkanının belirlenmesini, dolayısıyla yeni cumhurbaşkanının hükümet kurmak için başbakan atamasını da geciktiriyor.

Birlik hükümeti çağrıları

IŞİD’in güç kazanmasında Maliki hükümetinin dışlayıcı politikalarının olduğu gerek Irak içinde gerekse de Irak dışında sık sık dile getiriliyor. Irak’ın sorunlarına çözüm bulunması için de, kapsayıcı politikalar izlenmesi gerektiği çağrıları yapılıyor.
ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden, 19 Haziran Perşembe günü Beyaz Saray’dan yapılan açıklamaya göre, Sünni lider Nuceyfi, Kürt bölgesel Yönetimi Başkanı Mesut Barzani ve Irak Başbakanı Nuri Maliki ile görüştü ve üç lidere de ulusal birlik çağrısı yaptı. Biden, hükümetin acilen oluşturulması gerektiğinin de altını çizdi.

BM Genel Sekreteri Ban Ki Moon, Salı günü Irak’taki durumun mezhep çatışması uyarısında bulunarak, sorunun çözülmesi için Maliki’ye kapsayıcı diyalog başlatma çağrısı yapmıştı.

Türk Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu da 18 Haziran’da Cidde’de yapılan İslam İşbirliği Teşkilatı toplantısında kapsayıcı bir hükümetin kurulması ve güvenliği tehdit eden bütün unsurlara karşı ortak hareket edilmesi için devlet adamlarının birlikte çağrıda bulunmasını önermişti.

Maliki: süreç devam ediyor

Maliki 18 Haziran’da yaptığı açıklamada ülkede yaşananlara rağmen siyasi sürecin devam ettiğini vurguladı. Yeni bir hükümet kurulması için çalışmaların sürdüğünü söyledi.

Hükümet pazarlıkları bitmeden Meclis’in toplanması zor olmasına rağmen Irak’ta bir araya gelen siyasi aktörler de 18 Haziran Salı günü halka birlik çağrısı yaptı.

Maliki, Sünni lider Usame Nuceyfi ve Şii lider Hekim’in toplantısından sonra, liderler adına ortak açıklama ABD işgali sonrasında Irak’ın ilk başbakanı olarak görev yapan İbrahim Caferi’den geldi.

Caferi açıklamasında, “Terörist gruplar hiçbir mezhebi ya da örgütü temsil etmiyor, Iraklı Şii ve Sünniler ülkelerinin savunması için ne gerekiyorsa beraberce yapacaklardır. Teröristler halkını bölmeye muvaffak olamayacaktır" ifadelerini kullandı.

Şiiler silahlanıyor

IŞİD tehlikesi ülkede, Maliki’yi eleştirseler bile Şiilerin bir araya gelmesine neden oluyor. Maliki’ye yönelik sert muhalif tutumuyla bilinen, ülkenin en güçlü Şii liderlerinden biri olan ve genel seçimler öncesinde Maliki’nin otoriter tavrına tepki amacıyla siyasetten çekildiğini açıklayan Mukteda Sadr, yandaşlarına 1 Haziran'da ülkenin tüm eyaletlerinde askeri yürüyüş düzenlemeleri çağrısında bulundu.

Ahi Evran Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümünden ve 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Irak uzmanı Doçent Doktor Serhat Erkmen, Maliki’yi eleştiren Şiilerin bu tavırlarını IŞİD yüzünden bir kenara koymaları nedeniyle, süreç bir kez başlayınca, hükümeti kuracak çoğunluğa ulaşmanın zor olmayabileceğini söyledi.

Ancak hükümete Sünni ve Kürt katılımının nasıl olacağını, yapılan siyasi pazarlıklar belirleyecek.

Ayşe Karabat / Al Jazeera

Ülke savaşta, hükümet yok

Irak bölünme tehlikesiyle karşı karşıya. Güvenlik krizi sivillerin de hedef alındığı kritik noktaya ulaştı. IŞİD ilerliyor, Şii gönüllüler hızla silahlanıyor. Liderlerin yaptığı birlik çağrısı henüz yanıt bulmadı ama Irak Meclis’i toplanmıyor.