İstanbul'un sembol binalarından, Türkiye için önemli bir kültürel miras olan Haydarpaşa Garı, 2. Abdülhamid'in emriyle Alman mimarlar Otto Ritter ve Helmuth Cuno tarafından inşa edildi.
İstanbul-Bağdat/Hicaz Demiryolu'nun başlangıç noktası olan gar, 19 Ağustos 1908'de açıldı. İlk gün bir bölümü ve yolcular için bekleme salonlarının hizmete girdiği binada inşaat sürerken yangın çıktı. Bina, onarılarak 4 Kasım 1909'da yeniden hizmete girdi.
Milli mücadele ve 1. Dünya Savaşı döneminde cephanelik olarak kullanılan Haydarpaşa Garı, 6 Eylül 1917'de sabotaja uğradı, cephanelik patlatıldı, tamamen yıkıldı.
Haydarpaşa Garı, Cumhuriyet'in ilanının 10. yılında ilk haline uygun tekrar inşa edildi. Garda, 1976'da kapsamlı bir restorasyon yapıldı.
Garın bazı bölümleri, 1979'da yakıt yüklü Independenta tankerinin kazasında hasar gördü.
Haydarpaşa Garı'nın, 2010'da meydana gelen yangında da çatısının orta ve kuzey kısımları yandı. Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu'nun kararları doğrultusunda binanın aslına uygun onarılmasına başlandı. Bu kapsamda hazırlanan Rölöve, Restitüsyon ve Restorasyon Projesi, İstanbul 5 No'lu Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nca onaylandı. "Haydarpaşa Gar Binası'nın komple tadilatı işi" ile ilgili olarak TCDD'ce 25 Şubat'ta ihalesi yapılan süreç devam ediyor.
- Haydarpaşa Garı'nda Osmanlı dönemine ait eşyalar
İlk günden itibaren gar olarak kullanılan ancak Haydarpaşa-Gebze arasındaki yüzeysel banliyö hatlarının yenilenerek, 3 hatta çıkarılması çalışmaları nedeniyle 19 Haziran 2013'ten itibaren tren seferlerine kapalı bulunan Haydarpaşa Garı, hala görkemli duruşuyla görenleri hayran bırakıyor.
Restorasyon çalışması devam eden Haydarpaşa Garı'nın üst katları şu anda TCDD İşletmesi 1. Bölge Müdürlüğü'nce kullanılıyor.
2. Abdülhamid ve Osmanlı dönemine ait kitaplık, dolap, masa, sandalye, koltuk ve saray sobası gibi tarihi eşyaların bulunduğu, el yapımı döküm camların göz doldurduğu gar binası, adeta müze gibi...
Garın 3. katında lobi, eğitim, konferans salonu ve bir oval ofis bulunuyor. Tarihi eşyaların bulunduğu ofiste, dolapların üzerinde TCDD'nin ilk kullandığı arma dikkati çekiyor. Armada, tren tekerleğinin elinden çıkmış demir kanatlar objesi yer alıyor.
- Özelleştirme kapsamına alınacak
AA muhabirinin TCDD'den aldığı bilgiye göre, Haydarpaşa Gar ve çevresini de kapsayan (Kadıköy) 1/5000 ölçekli Haydarpaşa Garı ve Kadıköy Çevresi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı ile 1/5000 (Üsküdar) ölçekli Harem Bölgesi Haydarpaşa Limanı ve Geri Sahası Nazım İmar Planı ve çalışmaları yapıldı.
Gar sahasının kentsel ve tarihi sit alanı olması nedeniyle yapılan planlama çalışmaları, Kültür Varlıkları Bölge Koruma Kurulu'nun izni ve görüşleri doğrultusunda gerçekleştirildi. Planlama çalışmaları sivil toplum kuruluşları, üniversiteler, kamu kurullarıyla işbirliği içerisinde hazırlandı.
Plana binanın giriş katı gar, TCDD Bölge Müdürlüğü olarak kullanılan 3 kat ise kültür ve konaklama alanı olarak işlendi.
Plana göre, Haydarpaşa Binası'nın gar olarak kullanılan giriş katı ile İbrahimağa tarafındaki 130 dönüm alan, TCDD'ye tahsis edildi. Bu alan ulaşım sistemlerinin geliştirilmesi ve işlevinin sürdürülmesi amacıyla İstanbul-Ankara Yüksek Hızlı Tren projesi kapsamında kullanılmak üzere ayrıldı.
Haydarpaşa Garı ve Kadıköy Meydanı Çevresi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı'nın iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle dava açıldı. İstanbul 2. İdare Mahkemesi, 17 Şubat 2014'te yürütmenin durdurulmasına karar verdi. Yetkililer, hukuki sürecin devam ettiğini bildirdi.
Koruma amaçlı imar planı Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'na da bildirildi. Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Haydarpaşa Gar ve Liman Dönüşüm Projesi'nin imar çalışmalarının tamamlanmasından sonra özelleştirme programına alınacağını açıkladı. Özelleştirme İdaresi'nce yasal izin ve işlemler devam ediyor.
