Tunus başardı

2011 yılında başlayan 'Arap Baharı'nın doğum yeri olarak nitelendirilen ve devrimden bu yana geçen 3 yıl zarfında siyasi çalkantılarla boğuşan Tunus'ta demokrasi adına bir tarih yazıldı. Tunus'ta hükümeti kurmakla görevlendirilen Mehdi Cuma'nın yeni kabine listesini Cumhurbaşkanı Muhammed el-Munsif el-Merzuki'ye sunduğu sırada Ulusal Kurucu Meclisi'nden de beklenen haber geldi. Ulusal Kurucu Meclisi, 149 maddelik yeni anayasa taslağını 3'te 2 çoğunlukla (12'ye karşı 200 oyla) kabul etti. Oylama işleminin ardından açıklama yapan Ulusal Kurucu Meclisi Başkanı Mustafa bin Cafer, 'Bu anayasa Tunusluların rüyasıydı. Demokratik sivil milleti ortaya çıkaran bu anayasa, devrimin yeniden canlandığının kanıtıdır. Mükemmel olmamakla birlikte bir uzlaşı ürünü. Hak ve eşitlik üzerine kurulu bir demokrasi inşa etmek için tarihle bugünü buluşturduk. Yeni anayasa, Tunus'ta devrimin başarısını gösteren önemli bir kanıt olacaktır. Toplumdaki farklılıklara rağmen beraber yaşayabilmemiz için bu anayasa önemlidir' dedi. Yeni anayasanın onaylanmasının ardından Ulusal Kurucu Meclisi'nde adeta bayram havası esti. Meclis üyeleri anayasa taslağının kabul edilmesini alkışlarla kutlarken, bazı temsilcilerin ağladığı ve birbilerine sarıldıkları görüldü, mecliste Tunus bayrağı dalgalandı.

DENEYİMİMİZİ PAYLAŞACAĞIZ

Son gelişmeyi değerlendiren Nahda Hareketi Partisi'nin Genel Başkanı Raşid el-Gannuşi, 'Yeni Anayasa taslağının kabul edilmesi, Tunus'u Arap coğrafyasında örnek bir ülke konumuna getirdi' dedi. Gannuşi, AA'ya yaptığı açıklamada, 'Tunus devrimin kabul edilen yeni anayasa ile girdiği süreç, devrimin yaşandığı diğer arap ülkelerini olumlu olarak etkileyecektir. Bazı ülkeler Tunus'ta karşı devrimi gerçekleştirmek istiyor. Fakat biz diğer ülkelerin içişlerine karışmadan, Tunus'un demokratik deneyimini onlarla paylaşacağız' diye konuştu. Gannuşi ayrıca, Tunus'taki başarılı demokrasi deneyimiyle 'Arap halkı demokrasi ile yönetilemez' anlayışının kırılacağını da belirtti. Geçtiğimiz günlerde gerçekleşen oturumda anayasa taslağının 6'ncı maddesinde, 'devlete ılımlılık ve hoşgörü kültürünü yayma, kutsalları koruma' yükümlülüğü getiren değişiklik yapılmıştı.

Mısırlaştırma senaryosu tutmadı

Mısır'daki darbe ile neredeyse eşzamanlı olarak Tunus'ta artan gerginlik siyasi kaosun derinleşmesi endişelerini beraberinde getirmişti. Mısır'da 3 Temmuz'da yaşanan darbenin ardından Tunus'ta Halkçı Hareketin koordinatörü olan Muhammed İbrahimi'nin 25 Temmuz 2013'te suikast sonucu öldürülmesi, 'Tunus'u Mısırlaştırma' senaryosunun bir parçası olarak yorumlandı.

Siyasi sürecin suikastlarla sabote edilmesine razı olmayan iktidardaki Nahda Hareketi, artan protestolarla birlikte kaosu tırmandırmak yerine uzlaşma yolunu seçti. Tansiyonun yükselmesi sonrası 17 Eylül'de ülkede yaşanan siyasi krize çözüm bulunması için başlatılan ulusal girişim desteklendi ve Başbakan Ali el-Urayyid istifa etti.

Yargı bağımsızlığına ve eşitliğe vurgu

Yeni anayasa Tunus'un Arap ve İslami kimliğini onaylamakla beraber şeirat hukukuna değinmiyor. İnanç özgürlüğünü korurken, boşanma ve çok eşlilik konularında kadın haklarını kısıtlamıyor. Kadın ve erkeğin haklarında eşit olması garanti altına alınırken, devletin çevreyi koruma ve yolsuzlukla mücadele edeceğine de dikkat çekiliyor. Ülkenin yönetiminde güç, cumhurbaşkanı ve başbakan arasındaki paylaştırılıyor. Başbakan baskın rol üstlenirken, cumhurbaşkanının, özellikle de savunma ve dış ilişkilerdeki ayrıcalığı muhafaza ediliyor. Anayasa uzmanı Zeyd el-Ali'ye göre, yargının bağımsızlığını güçlendiren yeni anayasa, 1959 anayasasına göre büyük gelişmeler gösteriyor.

Toplumsal mutabakat

Hazırlanması 2 yıl süren anayasa, toplumun bütün kesimlerinin desteğini alması açısından 'Arap Baharı' sonrası yapılan ilk anayasa olması nedeniyle önem taşıyor.

Dönüm noktaları

Anayasa ile yeni bir sayfa açan Tunus, devrim sonrası oldukça çalkantılı bir süreçten geçti. Ocak 2011'de Muhammed Buazizi'nin sebze meyve arabasına el koyulması sonrası kendini ateşe vermesi Arap coğrafyasındaki isyanların da fitilini ateşledi. Ülkeyi 23 yıl yöneten Cumhurbaşkanı Zeynel Abidin bin Ali Suudi Arabistan'a sığındı. Tunus'un ardından olaylar Mısır, Cezayir, Suriye, Yemen, Bahreyn ve Libya'ya da sıçradı.

- Bin Ali'nin yerine geçici olarak önce Fuat Mebazza, ardından da Merkuzi atandı. Bin Ali'nin son başbakanı olan Muhammed Gannuşi başkanlığında 17 Ocak 2011'de Ulusal Birlik Hükümeti kuruldu. Gannuşi, hükümette Bin Ali'nin partisinin mensubu bakanların bulunması nedeniyle devam eden protestolar sonucunda 27 Şubat'ta istifa etti. Yerine Beyci Cahid Essebsi atandı.

- 23 Ekim 2011'de yapılan seçimlerle oluşan meclis yeni anayasayı hazırlamak ve geçici bir hükümet kurmakla görevlendirildi. Seçimlerde 217 koltuktan 90'ını Nahda elde etti. Hammadi el-Cibali 24 Aralık 2011'de hükümeti kurdu.

- 7 Ekim 2012'de Halk Cephesi kuruldu. Halk Cephesine katılan Demokrat Yurtseverler Hareketinin önderlerinden Şükrü Belıyd 6 Şubat 2013'te öldürüldü.

- Belıyd suikastıyla birlikte ülkede artan siyasi kriz nedeniyle 19 Şubat 2013'te Cibali hükümeti istifa etti ve yerine Ali el-Urayyid başkanlığında hükümet kuruldu.

- Belıyd cinayetinin yankıları dinmemişken bu kez de Halkçı Hareket'in koordinatörü olan Muhammed İbrahimi 25 Temmuz 2013'te öldürüldü.

- 7 Ağustos 2013'te Tunus'ta düzenlenen en büyük muhalefet gösterisinde hükümetin istifası istendi.

- 9 Ocak 2014'te Başbakan Ali el-Urayyid, ulusal diyalogun sağlanması için sunulan çözüm planı gereği hükümetin istifasını açıkladı.

BM memnun: Diğer halklar için model olabilir

Tunus'ta yeni anayasanın kabul edilmesi BM'de de olumlu yankı buldu. BM Genel Sekreterlik Sözcülüğü'nden yapılan açıklamaya göre, Genel Sekreter Ban Ki-mun, Tunus'un yeni anayasayı diyalog içinde yapmasının demokratik dönüşüm için tarihi bir dönüm noktası olduğunu ifade ederek, 'Tunus örneği, reform arayan diğer halklara da model olabilir' değerlendirmesinde bulundu. Tunus'taki siyasi aktörlerden geçiş sürecinin diğer adımlarını da barışçı, kapsayıcı ve şeffaf bir şekilde gerçekleştirmelerini isteyen Ban, Tunus'un ekonomik gelişimine de gerekli değerin verilmesinin önemine değindi.

Libya ve Mısır onlar kadar şanslı değil

Tunus'ta süreç anayasa taslağının onayıyla biraz nefes almış gibi görünse de 'Arap Baharı'nın etkilediği diğer ülkeler içinse aynı şeyi söylemek mümkün değil. 2011'de Muammer Kaddafi'nin ölümüyle sonuçlanan devrimden bu yana Libya'da siyasi çıkmaz aşılamadı. Mısır'da ise ülkenin seçilmiş ilk Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'nin darbe ile yerinden indirilmesi sonrası sayısız katliam yaşandı ve Mursi'nin yargılanması kördüğüme dönüştü.

YENİ ŞAFAK