Ulusal marşa İslamcı isyanı!

Irak Kürdistanı parlamentosunda ulusal marş tartışması yaşandı. Genel olarak diğer bütün Kürt milliyetçileri gibi Irak Kürdistanı Parlamentosunun da ulusal marş olarak kabul ettiği “Ey Reqîb”e Komele kökenli İslamcı milletvekili isyan etti.

Yerel kaynaklara yansıdığı kadarıyla parlamentoda ulusal marşın çalındığı esnada Komeleya İslami milletvekili Mela Hewreman’ın saygı duruşu için ayağa kalkmaması sözlü tartışmalara sebep oldu. KDP ve KYB kökenli bazı parlamenterlerin Molla Hewreman’a tepki gösterdiği görüldü.

Molla Hewreman: Ey Reqîb, Ulusal Marş Değildir!

Daha sonra tartışmayı haber bültenine taşıyan Rûdaw TV’de de tarafların katılımıyla gerginlik devam etti.

Komeleya İslami milletvekili Molla Hewreman, Rûdaw TV’deki konuşmasında tutumunun arkasında durarak “Çünkü Ey Reqîb, ulusal marş değildir.” dedi.

Ey Reqîb’in Irak rejiminin eski düzenini muhatap aldığını belirten Molla Hewreman, bunun mevcut içeriğiyle Kürdistan’ın reel durumuyla uyuşmadığını söyledi.

Ey Reqîb’de Din Yerine Vatan Var

Ek olarak Ey Reqîb’in ulusal marş olduğu konusunda konsensüsün söz konusu olmadığını iddia eden Molla Hewreman, “Üstelik de din yerine vatan yer almaktadır.” dedi.

Ey Reqîb Tartışma Konusu Yapılamaz!

Daha sonra söz alan KYB ve KDP kökenli milletvekilleri ise Molla Hewreman’a tepkilerini sürdürerek Ey Reqîb’in Kürt ulusunun ulusal marşı ve onuru mesabesinde olduğunu ve bu marşın tartışma ve pazarlık konusu yapılamayacağını söylediler.

Yekgirtoya İslami’nin Pragmatik-Eklektik Tutumu Üzdü

Konuyla ilgili kendisinden görüş alınan Irak Kürdistanının çiçeği burnundaki yeni siyasi aktörü liberal Goran Hareketinin değerlendirmesi ise İslamcı Yekgirto ile karşılaştırıldığında daha olgun ve tutarlı. Konuyla ilgili yaklaşımlarını açıklayan Goran listesi başkanı milletvekili Yûsif Mihemed “İslamcı parlamenterler Ey Reqîb karşısında saygı duruşuna geçip geçmemekte özgürdürler. Ancak biz Goran olarak Ey Reqîb karşısında saygı duruşu için ayağa kalkmayı tercih ediyoruz.” dedi.

Yekgirtoya İslami adına tartışmaya katılan Mewlûd Bawemurad isimli milletvekili ise pragmatik-eklektik bir tutum sergileyerek “Ey Reqîb marşı ulusaldır ve biz şehitler için bu marş karşısında saygıyla ayağa kalkıyoruz.” dedi.

Ey Reqîb’in İslam’la İrtibatı

Kürt ulusal marşı olarak lanse edilen ancak birçok milliyetçi öğe barındırmanın yanı sıra özellikle de bir dizesi açıkça şirk çağrıştıran Ey Reqîb ile ilgili tartışmalar aslında Irak Kürdistanında yeni değil. Bu tartışmaların arka planı olup 2006 yılında tavan yapmıştır. Söz konusu yılda bazı İslamcılar bu yüzden Ey Reqîb’in yürürlükten kaldırılarak yeni bir marş yazılması talebinde bulunmuşlardır.

Ey Raqîb’in en çok tartışma konusu yapılan ifadeleri “Dînman, ayînman her nişteman”dizesinde yer almaktadır. Marşın bu dizesi tartışmalara konu olmuş, olmaktadır. Ahenk oluşturmak için girilen devrik anlatım da maalesef bunu beslemektedir. Soranice aslında mevcut bulunan “Dînman, ayînman her nişteman” dizesi en genel anlamda kabaca“Vatan(dır) dinimiz, hayatımız” diye karşılanmaktadır. Kurmanc, Zaza vb. Kürt kollarına mensup muhtelif Kürt ulusçuları da bunu böyle algılamakta, kabul etmektedirler. Hatta Kurmanci okunuşunda bazen nakarat tekrarında "Dinimiz imanımız Kürt ve Kürdistan" denilebilmektedir.

Marştaki genel hava ve dolayısıyla ulusçu zihin yapısı da aslında bunun böyle olduğunu pekiştiren bir yapı sunmaktadır. Öyle ki, medyaya yansıdığı biçimiyle Irak Kürdistanında 2006 yılında bazı İslami kesimler Ey Reqîb’deki bu dize dolayısıyla marşın yürürlükten kaldırılmasını ve yeni bir ulusal marş oluşturulması talebinde bulunmuşlardı. Ancak bu talep başta Din Öğretmenleri Derneği olmak üzere birçok kesimce sert tepkilerle karşılanmış ve milliyetçi-muhafazakârlar tarafından “Kürt ulusunun değeri olan Ey Reqîb’de dine aykırı bir şey yoktur!” tezi dillendirilmişti.

Bu örneğin de gösterdiği gibi ulusalcılar ile İslamcılar arasında Ey Reqîb’de yer alan “Dînman, ayînman her nişteman” dizesinin anlamı bir netlik arz etmektedir aslında. Ancak karşıtına sığınma tutumunu sergileyen muhafazakâr zihin yapısı dilsel demagoji yolunu tutarak “man” ekinin “kalma” fiilinin mastarı olduğunu ileri sürerek söz konusu dizenin “Din ve ayinden kaldı vatan” şeklinde anlaşılması gerektiğini söyleyebilmiştir. Kurmanciyi merkeze aldığımızda dilbilimsel açıdan bu yaklaşıma zorlama da olsa ittiba edilebilir belki.

Ne var ki Ey Reqîb’in orijinal dili olan Soranicede “man”ın bu anlamı ihtiva ettiği söylenemeyeceği gibi hâkim kolektif muhayyile de birinci anlamı öne çıkarmaktadır. Dahası Kurmancinin cümle yapısını düşündüğümüzde bu durumda tam tersi ve absürt bir anlam elde etmemiz kaçınılmaz olacaktır: “Din kaldı, ayin kaldı vatan...”

Ey Reqîb’in Orijinal Metni ve Türkçesi

Tartışmalı yapısı bir kez daha bu gelişme üzerinden gündemleşen Ey Reqîb’i orijinal dili olan Soranicesini tarafımızdan yapılan Türkçe tercümesini okurlarımızın ilgisine sunuyoruz. Mümkün mertebe motamot çevirmeye çalıştığımız marşa düşülen parantez içi ekler de tarafımıza aittir.

Soranice (Orijinal)

Ey raqîb her mawe qewmî kurd ziman,

Nay şikênê danerî topî zeman.

Kes nelê kurd mirduwe; kurd zînduwe,

Zînduwe qet nanewê alakeman.

Lawî kurd hestaye ser pê wek dilêr

Ta be xuên nexsîn deka tacî jiyan.

Kes nelê kurd mirduwe, kurd zînduwe,

Zînduwe qet nanewê alakeman.

Ême roley Midya u Keyxusrewîn,

Dînman, ayînman her nişteman

Kes nelê kurd mirduwe, kurd zînduwe,

Zînduwe qet nanewê alakeman.

Ême roley rengî sûr u şorişîn,

Seyrîke xuênawiya raburdûman.

Kes nelê kurd mirduwe, kurd zînduwe,

Zînduwe qet nanewê alakeman.

Lawî kurdî hazir u amadeye,

Giyan fîdane, giyan fîda, her giyan fîda.

Kes nelê Kurd mirduwe, kurd zînduwe,

Zînduwe qet nanewê alakeman.

Türkçesi

Ey düşman! Kalmış Kürt kavmi hep dil(de)

Güç yetiremez zamanın topları sindirmeye

Sanılmasın ki Kürt ölüdür; Kürt diridir

Kürt diridir ve inmez asla bayrağı

Şahlanmış Kürt oğlu aslanlar gibi

Hayat tacını kanıyla kazımak için

Sanılmasın ki Kürt ölüdür; Kürt diridir

Kürt diridir ve inmez asla bayrağı

Medya ve Keyhüsrev gençleriyiz biz

Vatan(dır) dinimiz, hayatımız

Sanılmasın ki Kürt ölüdür; Kürt diridir

Kürt diridir ve inmez asla bayrağı

Kızıl devrim rengi(ne bürünmüş) gençleriz

İzle ruhumuzda (tarihimizde) çağlayan kanı

Sanılmasın ki Kürt ölüdür; Kürt diridir

Kürt diridir ve inmez asla bayrağı

Kürt oğlu hazır ve tetiktedir her an

Can fedadırlar, can feda, hep can feda

Sanılmasın ki Kürt ölüdür; Kürt diridir

Kürt diridir ve inmez asla bayrağı

Bu da Kurmancisi

Ey reqîb her maye qewmê Kurd ziman

Naşikê û danayê topê zeman.

Kes nebê Kurd dimirin Kurd jîn dibin.

Jîn dibin, qet nakeve ala kurdan.

Em xortên rengê sor û şoreşin

Seyr bike xwîna tîya me da rijand.

Kes nebê Kurd dimirin Kurd jîn dibin.

Jîn dibin, qet nakeve ala kurdan.

Em xortên Medya û Keyxusrewin

Dîn îman û ayînman, her niştiman

Kes nebê Kurd dimirin Kurd jîn dibin.

Jîn dibin, qet nakeve ala kurdan.

Lawê Kurd rabûye ser pê, wek şêran

Ta bixwîn nexşîn bike tacî jiyan.

Kes nebê Kurd dimirin Kurd jîn dibin.

Jîn dibin, qet nakeve ala kurdan.

Xortên nûh tev hazir û amade ne

Can fîda ne can fîda, her can fîda!

Bu ise Zazakîsi

Ey rekip her mendo kevme Kurd ziman

Nesikeno u nino var bi tope zeman

Kes(Jo) nevajo Kurd mireno

Kurd jiyeno

Jiyena ket nekona(nina war) ala Kurdan

Ma horte Medya u Keyhusrevi

Din iman u ayiman her nistiman (din e ma imane ma her Nistiman)

Din iman u ayiman Kurd u Kurdistan (din e ma imane ma Kurd u Kurdistan)

Kes (jo) nevajo Kurd mireno

Kurd jiyeno

Jiyena qet nekona ala Kurdan

Lace Kurd vistove zey seran

Ta bi guni nehs bik(er)o tace cihan

Kes (jo) nevajo Kurd mireno

Kurd jiyeno

(ISLAH-HABER)