Cenevre’de kimyasal denetim pazarlığı

Zaman'da yer alan habere göre; Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, bin tona yakın olduğu belirtilen kimyasal silahların stoklandığı depoların tespiti, bunların devri ve imhasının nasıl yapılacağı konusunu müzakere ediyor. Görüşmelere her iki taraftan kimyasal silah uzmanları, BM ve Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü yetkilileri de katılıyor. Müzakerelerde bölgeye gönderilecek BM uzmanlarının güvenliğinin nasıl sağlanacağı konusu da ele alınacak. Rus Kommersant gazetesinin dünkü haberine göre, Rusya’nın ABD’ye ulaştırdığı taslak öneri metninde dört aşamalı bir plan yer alıyor. Buna göre ilk olarak Suriye, Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü’ne üye olacak. İkinci aşamada Şam yönetimi hafta başında varlığını resmen kabul ettiği kimyasal silahların saklandığı depoların yerlerini açıklayacak. Üçüncü aşamada uluslararası uzmanlardan oluşan heyet bu depoların kontrolünü devralacak. Son olarak bölgede ya da taşınabilecek farklı bir alanda Rusya ve Amerika’nın sağlayacağı güvenlik desteğiyle tüm kimyasallar imha edilecek.

Ancak Amerikan tarafının, Rusya’nın Esed rejimiyle mutabakata vardığı hem kimyasal silahlardan hem de askerî müdahaleden kurtulma planı ile ilgili endişeleri sürüyor. Cenevre’ye sabah saatlerinde gelen ABD Dışişleri Bakanı Kerry bugün de devam edecek müzakerelerde Rusya’nın öneri ile ilgili ne kadar ciddi olduğunu kavramaya ve kimyasal silahların imhasına gidilmesi istenen süreçte nasıl bir mekanizmanın kurulacağını belirlemeye çalışacak. Washington, denetim konusunu BM Güvenlik Konseyi’nden (BMGK) bağlayıcılığı olan bir karar ile garanti altına almak istiyor. Kimyasal silahları devirde plana uygun hareket etmemesi durumunda Şam’a askerî yaptırım uygulanmasını talep ediyor. Bugüne kadar 3 kez Suriye’ye yönelik müeyyide kararını BMGK’da veto eden Moskova ise süreci dış askerî müdahaleye gidecek yeni bir yaptırımla irtibatlı hale getirmek istemiyor. Kimyasal silahların kontrolünün Rusya ve ABD’nin inisiyatifinde olmayacağını belirten Lavrov, “Uluslararası kimyasal silah uzmanları da bu sürece dâhil oluyor. BM ve Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü temsilcileri bu çalışmanın parçası olmak zorunda.” ifadelerini kullandı. Cenevre’de uluslararası destek almaya çalışacaklarını hatırlatan Lavrov, planın ancak ABD’nin askerî müdahale alternatifini rafa kaldırması durumunda geçerli olduğunu yineledi. Kimyasal silahların teslimi ile ilgili sürecin bir oyalama taktiği olduğu şüpheleri sık sık gündeme gelirken, Esed yönetimi söz konusu silahların yerlerini Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü’ne üye olduktan bir ay sonra bildirme teklifinde bulundu. Şam yönetiminin kimyasal silahlarını imha etmemesi hâlinde operasyona başvurabilecekleri tehdidinde bulunan Kerry, bu teklifi reddetti.

Muhalifler ve Körfez ülkeleri rahatsız

Obama yönetiminin, Rusya’nın teklifine yeşil ışık yakması, Esed rejimine karşı askeri müdahale bekleyen Suriyeli muhalifleri ve Körfez ülkelerini hayal kırıklığına uğrattı. Muhaliflerin oluşturduğu Yüksek Askeri Konsey’in başkanı general Salim İdris dün planı ‘kesin olarak’ reddettiklerini duyurdu. Riyad’da salı günü düzenlenen Körfez İşbirliği toplantısının ardından konuşan Bahreyn Dışişleri Bakanı Halid bin Ahmed el Halife de Suriye’ye karşı ‘caydırıcı tedbirler’ alınmasını istedi. Sünni Körfez ülkeleri, ABD’nin askeri harekâttan geri adım atmasının Şam’ı ve müttefiki Şii İran’ın elini güçlendirmesinden endişe ediyor.

Cenevre’de kimyasal denetim pazarlığı

ABD’nin askerî operasyonunu önlemek için Rusya’nın sunduğu ‘Suriye’nin elindeki kimyasal silahların uluslararası denetime verilmesi’ teklifiyle ilgili görüşmeler dün İsviçre’nin Cenevre kentinde başladı.