İran’da cumhurbaşkanlığı için adaylar netleşiyor

İran, 14 Haziran’da Mahmud Ahmedinejad’ın yerine gelecek yeni cumhurbaşkanını seçmek için sandık başına gidiyor. Seçimlerde adaylık için dün son gün idi ve son ana kadar 686 kişi başvuruda bulundu. Cumhurbaşkanlığı için son günde başvuranlar arasında rejimin birbiriyle çekişmeli olan 3 kesiminin adayları da dikkat çekti.

ANF'nin haberine göre dün başvuruda bulunanlar arasında en dikkat çeken kişi 1989-1997 yılları arasında cumhurbaşkanlığı yapan Ali Ekber Haşimi Rafsancani oldu. Dini lider Ali Hamaney ile aralarında ciddi anlaşmazlıklar olduğu bilinen ve muhafazakar kesimin karşı çıktığı Rafsancani’nin özellikle reformcu kesimlerin oylarını alması bekleniyor.

Halen Düzenin Yararını Teşhis Konseyi gibi ülkedeki en yüksek hakemlik kurumunun başında olan Rafsancani, 2009 yılındaki tutumuyla öne çıkmıştı. 78 yaşındaki Rafsancani, Ahmedinejad’ın seçimlere hile karıştırdığını savunan muhaliflerin gösterilerinin sert biçimde bastırılmasına karşı çıkmıştı.

2011 yılına kadar dini lideri seçme ve denetleme yetkisine sahip Uzmanlar Konseyi’nin başkanlığını da yapan Rafsancani, dini lider Hamaney’in çabaları sonucu son seçimi kaybetmişti. Uzmanlar Konseyi halen muhafazakar eğilimli ayatollahların ağırlığının olduğu bir kurum olarak dikkat çekiyor.

HAMANEY’İN VE MUHAFAZAKARLARA YAKIN ADAY, SAİD CELİLİ

Cumhurbaşkanlığı seçimlerine adaylığını koyan önemli bir kişi de İran’ın nükleer başmüzakerecisi Said Celili oldu. Özellikle BM ve diğer güçlerle yapılan müzakerelerle öne çıkan Celili, dini lider Ali Hamaney ve muhafazakar kesimlere yakınlığıyla biliniyor. 47 yaşındaki Celili, müzakerelerde aynı zamanda Hamaney’in de direkt temsilcisi olarak bulunuyordu.

1980-1988 yılları arasında süren İran-Irak Savaşı’nda sağ bacağını kaybeden Said Celili, 2005-2007 yılları arasında Dışişleri Bakan Yardımcısı olarak görev almış ve Avrupa ile ABD ile ilişkilerde önemli roller üstlenmişti.

AHMEDİNEJAD’IN ADAYI DA VAR

İki dönem cumhurbaşkanlığı yapan ve seçim kanunu gereği bir daha aday olamayan Mahmud Ahmedinejad da seçimlere etki etmek istediğini resmen ilan etti. Ahmedinejad, Cumhurbaşkanlığı Bürosu başkanlığını yürüten İsfendiyar Rahim Meşai’nin adaylık başvurusu esnasında yanında olarak, hangi adayı desteklediğini göstermiş oldu.

Ülkedeki aşırı muhafazakarların tepkili yaklaştıkları Meşai, İran milliyetçiliği yapmak ve dinden sapmakla itham ediliyor.

14 Haziran’daki seçimler için muhafazakar kesimden ağırlığı olan adayların çokluğu da dikkat çekiyor. Bunlar arasında 1981-1997 arasında dışişleri bakanlığı yapan Ali Ekber Velayeti, Tahran Belediye Başkanı Muhammed Bager Qalibaf, Devrim Muhafızları eski komutanlarından Muhsen Rızai ile eski Dışişleri Bakanı Manuçer Mottaki de bulunuyor.

Daha önce adaylıklarını koyan ve reformcu olarak bilinen Hasan Ruhani ve Muhammed Rıza Arif ise Rafsancani lehine seçimlerden çekildiklerini duyurdular.

İran İçişleri Bakanlığı’na göre, 30 kadarı kadın olmak üzere 686 kişi cumhurbaşkanlığı seçimlerine aday olmak için başvurdu. Ancak bu kişilerden ne kadarının adaylık için gerekli izni alabileceği ise meçhul, zira seçimleri izlemekle yükümlü Anayasa Koruyucular Konseyi çoğunlukla aşırı muhafazakar kesimlerden oluşuyor. 2009 yılındaki seçimlerde de 450 kişi seçimlere katılmak için başvurmuş, ancak sadece 4 kişinin katılmasına izin verilmişti.

YENİ CUMHURBAŞKANI DENGELERİ DEĞİŞTİREBİLİR

Yeni seçilecek cumhurbaşkanı, 8 yıllık Ahmedinejad iktidarından uluslararası siyaset ve ekonomi alanlarında zorda olan bir ülke devralacak. Uzun yıllardır nükleer programı nedeniyle başta ABD ve Avrupa Birliği ile olmak üzere bir çok güçle sorunlar yaşayan İran, son yıllarda uygulanan yaptırımlar nedeniyle de kötü bir dönem geçiriyor. Nüfusu çoğunluğu genç olmak üzere 80 milyona yaklaşan İran’da resmi verilere göre işsizlik oranı yüzde 30’u geçmiş durumda.

Ahmedinejad’ın işbaşına geldiği 2005 yılından bu yana sürekli ABD ve İsrail ile karşılıklı atışmaları ile gündemde olan ülkede yeni cumhurbaşkanının siyasi kimliği dış dünya ile ilişkilerde de önemli bir rol oynayacak. Ortadoğu’nun belki de en eski devlet kültürüne sahip olan İran’daki cumhurbaşkanlığı seçimlerini reformcu kesimlerin kazanması durumunda dış dünya ile ilişkilerin Ahmedinejad döneminde olduğu gibi gergin olmaması da muhtemel.