Özelleştirme Yüksek Kurulu'nun (ÖYK) 15 Ekim 2010 tarihli kararı ile özelleştirme programına alınan otoyollar ve köprülerin fiili teslim tarihinden itibaren 25 yıl süreyle, işletme haklarının verilmesi yöntemiyle özelleştirilmesi ihalesi dün gerçekleştirildi.
3 konsorsiyumun katıldığı ihalede en yüksek teklifi 5 milyar 720 milyon dolar bedelle Koç Holding AŞ-UEM Group Berhad-Gözde Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı AŞ Ortak Girişim Grubu verdi.
Yetkililerden alınan bilgiye göre, ihale şartnamesine göre bu bedel peşin ya da yüzde 30'u peşin, kalanı azami 12 ayda bir ödeme yapmak kaydı ile 48 ay vade ile ödenebilecek. Vadeli ödenme alternatifi seçildiği taktirde şartnamede belirlenen tutarda vade farkı ödemeleri ayrıca yapılacak.
İşletme haklarının verilmesi yöntemi ile yapılan bu özelleştirmenin, imtiyaz sözleşmesi niteliğinde olduğunu ifade eden yetkililer, özelleştirme modelini belirlemeye çalışırken ana hedefin, servis kalitesini artırmak ve daha iyi standartları ve normları yaratmak olduğunu kaydettiler. İmtiyaz sözleşmesi ile kamu tarafından yürütülen bir kamu hizmetinin, daha önceden belirlenmiş hizmet ve işletme kriterlerine ve tarife düzenleme mekanizmalarına dayalı olarak özel sektör işletmesine devrinin amaçlandığını belirten yetkililer, üzerinde durulan konulardan birisinin de yol güvenliğinin sağlaması, daha yüksek seviyede hizmet kalitesi ve çevresel sorunların özel sektör tarafından dikkate alınması olduğuna dikkati çektiler.
Bu çerçevede, özelleştirmeden sonra işleticinin uyacağı 'Otoyol Bakım, Onarım ve İşletim Teknik Esasları'nın belirlendiğini ve bu esaslar belirlenirken mevcut otoyol ağının standartlarının, hizmet ve servis kalitesinin, yol güvenliğinin yükseltilmesinin amaçlandığına işaret eden yetkililer, işleticinin bu kurallara uygun olarak bakım, onarım ve işletimleri yapacağını, buna ilişkin denetim ve kontrollerin ise Karayolları Genel Müdürlüğü'nce gerçekleştirileceğini vurguladılar.
Yine şartname esaslarına göre, Türkiye'de uygulanması bir gelenek haline gelen dini bayramlarda ücretsiz geçiş uygulamasının işletme hakkı devir süresi boyunca devam ettirileceğini ifade eden yetkililer, bunun haricinde ihale şartnamesinde ücretsiz geçecek araçlara ilişkin düzenlemelerin de mevcut olduğunu bildirdiler.
Geçiş ücretleri tarifeleri
İşletme hakkı devir süresince uygulanacak geçiş ücretleri tarifelerinin ihale şartnamesinde düzenlendiğine dikkati çeken yetkililer, şunları kaydettiler:
"Keyfi fiyat artışları olamayacak. Buna göre sözleşme süresince yapılacak en yüksek ücret artışları yılda bir kere Ocak ayı başında, yıllık kümülatif TÜFE ve kümülatif ABD doları devalüasyon endeksleri karşılaştırmaları baz alınarak belirlenecek. Mevcut ekonomik göstergelere göre bu artışın en fazla yıllık TÜFE oranları artışı kadar olması bekleniyor. Ayrıca, mevcut otoyol ağının iyileştirilmesi ve trafik sıkışıklığının giderilmesi amacıyla ihale şartnamesinde işleticiye, ilave şerit, kavşak ve kavşak kolları, alt geçit, gişe yapımı gibi yatırım zorunlulukları da getirilmiştir. İşletici bu yatırımları yapmak zorundadır.
Bu arada, otoyollar ve köprülerden 2011 yılında 892,9 milyon lira brüt gelir elde edildi. Söz konusu brüt gelirden vergi ve faiz öncesi gelirlere ulaşabilmek için, yüzde 18 KDV, köprü gelirlerinden yüzde 10 belediye payı, rutin bakım işletme giderleri ile büyük bakım onarım giderleri düşürülünce 357,8 milyon lira gelir elde edildi.
Otoyolların büyük bakım ve onarım kriterleri
Yetkililer, otoyollarda üst yapı büyük bakım ve onarım kriterlerinin; otoyolların yapım standardı, altyapı ve drenaj bozuklukları, yapım yılı, trafik yoğunluğu, bölgesel iklim şartları, periyodik bakım kalitesi ve sıklığı başta olmak üzere bir dizi faktörden oluştuğunu, bu faktörlerin doğal bir sonucu olarak otoyolların periyodik bakımlarının yanı sıra, belirli aralıklarla ekonomik ömürlerine bağlı olarak oluşan üst yapı bozukluklarının büyük bakımı, onarımı, takviyesi ve bazı kısımlarının yeniden yapımının kaçınılmaz olduğunu kaydettiler. Yetkililer, bu giderlerin de işletme hakkı devri süresince işletici tarafından karşılanacağını bildirdiler.
Otoyolların ve köprülerin özelleştirilmesiyle elde edilecek teknoloji transferi, verimlilik artışı, kaza oranlarının azalışı, zaman ve yakıt tasarrufu, çevre kirliliğinin azaltılması gibi olumlu etkilerin, elde edilecek olan
özelleştirme bedeli yanı sıra ilave diğer faydalar olarak öngörülüyor.
