Portre | Sooronbaj Jeenbekov

Sooronbaj Jeenbekov, 16 Kasım 1958 tarihinde Kırgızistan'ın Oş bölgesinde dünyaya geldi. Henüz 18 yaşında, Üzgen'deki Lenin Okulu'nda Rusça ve edebiyat öğretmeni olarak çalışmaya başladı.

1983'te Oş bölgesinde hayvancılık uzmanı olarak çalışmaya başladı. 1988'de Kırgızistan Komünist Partisi'nin Oş bölgesindeki komitesinde eğitmen olarak çalışmaya başladı ve daha sonra parti komitesinin direktörlüğüne yükseldi.

1995'te Halk Temsilciler Meclisi Başkan Vekili oldu. 2003 yılında Kırgız Ulusal Tarım Üniversitesi'nin ekonomi bölümünden mezun oldu. 2007'de ise Tarım, Su Kaynakları ve İşleme Sanayi Bakanı oldu.

Jeenbekov, 2010 yılında Oş bölge valisi olarak görev yaptı ve 2015 yılında Devlet Personel Hizmetleri Müdürü olarak atandı. Mart 2016'da, Cumhurbaşkanlığı İdaresi Birinci Başkan Yardımcısı olarak görev yaptı. Jeenbekov 13 Nisan 2016 - 22 Ağustos 2017 tarihleri arasında Başbakan olarak görev yaptı.

Jeenbekov, 15 Ekim 2017 tarihinde gerçekleştirilecek devlet başkanlığı seçimlerinde yer alabilmek adına 22 Ağustos 2017 tarihinde başbakanlık görevinden ayrılarak makamı, geçici görev ile makama gelen Muhammetkalı Abılgaziyev'e devretti.

15 Ekim 2017 cumhurbaşkanlığı seçimleri, Almazbek Atambayev'in desteklediği Sosyal Demokrat Partisi (SDPK) adayı Jeenbekov'un %54'lük zaferi ile sonuçlandı. Katılımın %55 olarak gerçekleştiği seçimlerden zaferle ayrılan Jeenbekov, Kırgızistan'ın 5.Cumhurbaşkanı oldu.

Seçim kampanyası boyunca Jeenbekov, Rusya ile iyi ilişkilerin öncelikleri arasında olduğunu belirtti ve seçimi kazanıp resmi olarak göreve başlamasının ardından ilk yurtdışı seyahatini Rusya'ya yaptı. Eski Kırgız Cumhurbaşkanı Atambayev de cumhurbaşkanlığı görevinde bulunduğu süre içerisinde ilk ziyaretini ve son ziyaretini Rusya'ya yapmıştı.

İlk ziyaretini Rusya'ya yapmasına ilişkin Jeenbekov, “Aksi olamazdı, Rusya bizim için stratejik ortak ve müttefiktir. Davet dolayısıyla Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e minnettarım, ona Kırgızistan Cumhuriyeti'nin en yüksek ödülü olan Manas Nişanı'nı verme fırsatım oldu” şeklinde değerlendirmelerde bulundu.

Orta Asya coğrafyasının mali açıdan en zayıf ülkeleri arasında bulunan Kırgızistan, siyasi açıdan oldukça çalkantılı dönemler geçirdi. 2005 ve 2010 yıllarında ülke yönetiminin değişmesinde halk hareketleri büyük rol oynadı.

2010'a kadar başkanlık sistemi ile yönetilen Kırgızistan, yine halk hareketleri neticesinde kabul edilen anayasa değişikliği ile birlikte parlamenter sisteme geçti. Anayasa değişikliği ile birlikte ülkede seçimlerin artık 6 yılda bir yapılması ve bir kimsenin en fazla bir defa cumhurbaşkanı seçilmesi kararlaştırıldı. Ancak parlamenter sisteme rağmen Kırgız siyasetinde en güçlü aktör, cumhurbaşkanı olmaya devam etti.

2010 yılında yapılan referandum sonucuna göre seçimlerin 6 yılda bir yapılması ve bir kimsenin en fazla bir dönem için cumhurbaşkanı seçilebilmesi, bölge ülkeleri ile kıyaslandığında oldukça önemli bir gelişme olarak dikkat çekiyor. Bölge ülkelerine göz atıldığında, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, ülkesinin bağımsızlığını kazandığı 1991 yılından beri ülkesini tek başına yönetiyor. Tacikistan'da ise İmam Ali Rahman, ülkesinde 1992 yılından bu yana koltuğunu koruyor. Özbekistan'da ise İslam Kerimov, 1991-2016 arasında ülkeyi yönetmiş, görevdeyken ölmesi üzerine seçime gidilmişti.

Aralık 2016'da, yerel seçimlerle birlikte ülkede bir de referandum gerçekleşmişti. Referandumda %79 evet oyu çıkmış ve bu sonuca göre Kırgızistan anayasasında cumhurbaşkanının yetkileri kısıtlanmış, parlamentonun ve başbakanın yetkileri arttırılmıştı.

Jeenbekov göreve gelmeden önce, seçilmesi halinde ülkesindeki rüşvet ve yolsuzlukla mücadele edeceğini vaat ediyordu. Orta Asya'daki diğer ülkelerde olduğu gibi Kırgızistan'da da kamu çalışanlarının maaşı oldukça düşük ve bu nedenle bölgede rüşvet, çok yaygın ve sıradan bir uygulama.

Kırgız Cumhurbaşkanı Jeenbekov, Şubat ayında yaptığı bir konuşmada, “Kırgızistan'ın her bölgesine gittim, insanların öncelikli şikâyetleri yolsuzluk. Halkımız bu sorunun çözülmesini istiyor. Makamı ne olursa olsun, kim olursa olsun yolsuzluk yapanların peşinde olacağız” ifadelerini kullanmış ve yolsuzluğu bir ‘milli güvenlik sorunu' olarak nitelendirmiştir.

Jeenbekov 24 Nisan'da yaptığı açıklamada ise, ülkesindeki yolsuzluk ve yozlaşmadan bahsederken bu durumun en çok yargıda olduğunu ifade etti. Jeenbekov, "Halkın vicdanında, yargıya ve onun adaletine olan güveni yeniden oluşturmak gereklidir. Ancak bu şekilde Kırgızistan kendini bir hukuk devleti olarak tanımlayabilir. Tüm devlet organlarının nihai amacı hukukun üstünlüğünü sağlamak ve vatandaşların çıkarlarını korumaktır" dedi.

Öte yandan Jeenbekov, göreve geldikten sonra dış politikada da birtakım adımlar attı. Bu süreçte güçlü Rus-Kırgız ilişkilerinin altı çizilirken, Özbekistan ve Tacikistan ile ilişkiler oldukça geliştirildi, Kazakistan ile olan gerginlik ise azaltıldı.

9-11 Nisan tarihlerinde Kırgız Cumhurbaşkanı Jeenbekov, Türkiye'ye bir ziyaret gerçekleştirdi. Ziyaret kapsamında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Başbakan Binali Yıldırım ve TBMM Başkanı İsmail Kahraman ile bir araya geldi.

FETÖ'nün Orta Asya'daki faaliyetleri çerçevesinde Kırgızistan'ı adeta bir üs gibi kullandığı biliniyor ve bu durum, toplantının ana gündem maddelerinden biri oldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, görüşmede Türk-Kırgız ilişkilerinde FETÖ tehlikesine dikkat çekti. Ortak basın toplantısında Erdoğan, "FETÖ nüfuzu altındaki bazı şahıslar üzerinden bu iş birliğimizi zehirlemeye, dinamitlemeye ve rayından çıkarmaya çalıştılar. FETÖ'cüler ve sirayet ettikleri kişiler, Türkiye ile Kırgızistan arasına fitne tohumları ekmek için her türlü alçaklığı, kalleşliği sergilediler. Türkiye için olduğu kadar Kırgızistan için de çok büyük bir tehdit oluşturan bu örgütün kökünü kazımak, devlet başkanları olarak boynumuzun borcudur. Bu, öyle bir örgüt ki bugün bize, yarın aynısını Kırgızistan'a yapacak karakterdedir. Sayın Jeenbekov'un FETÖ konusunda çok daha dirayetli davranacağına ve gereken önlemleri süratle alacağına inanıyorum. Biz de FETÖ ile mücadele noktasında ilgili birimlerimizle kendisinin yanında olacağız" şeklinde konuştu.

Hatırlanacağı gibi, 15 Temmuz 2016 FETÖ darbe girişiminden yaklaşık 2 hafta sonra Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, FETÖ'nün Kırgızistan'da ciddi bir yapılanmasının olduğunu ve dolayısıyla FETÖ'nün Kırgızistan için de ciddi bir tehdit olduğunu belirtmiş ve örgütün Kırgızistan'da darbe yapabileceği konusunda Kırgızistan'a uyarılarda bulunmuştu. Ancak bu iddiaları dönemin Kırgız Cumhurbaşkanı Atambayev, “absürt” olarak nitelendirmiş ve “Şayet kendileri bu kadar akıllıysa, o zaman neden kendi ülkelerindeki darbeyi zamanında fark edemediler?” diyerek tepki göstermişti. Kırgızistan Diyanet işleri eski başkanı Kaji Jalilov ise, FETÖ elebaşı için “Kendimi büyük âlimler arasında sayıyordum ancak keşke onun talebesi olsaydım” ifadelerini kullanmıştı.

Nisan ayına, Kırgız Cumhurbaşkanı Jeenbekov ile eski Kırgız Cumhurbaşkanı Atambayev arasındaki güç mücadelesi olarak değerlendirilen ve hükûmet krizine dönüşen siyasi adımlar damga vurdu. Nisan ayının başında Cumhurbaşkanı Jeenbekov, eski Cumhurbaşkanı Atambayev döneminde muhalefet partilerine yönelik baskılarda önemli pay sahibi olan Ulusal Güvenlik Servisi'nin başındaki Abdil Segizbayev ve yardımcısı Bolot Suyumbayev ile Başsavcı İndira Joldubayeva'yı görevden aldı.
Eski Cumhurbaşkanı Atambayev'in yakın çalışma arkadaşı olarak bilinen ve 26 Ağustos 2017'de göreve gelen 40 yaşındaki Başbakan İsakov için, 19 Nisan'da güven oylaması yapıldı. Toplam 120 sandalyenin bulunduğu Kırgız Parlamentosunda, 112 milletvekilinin katıldığı güven oylamasında 101 üye, İsakov hükûmeti aleyhine oy kullandı. SDPK tarafından aday gösterilen Başbakan İsakov, SDPK üyeleri tarafından güvenoyu alamadı ve hükûmet düştü. Güvenoyu alamayan İsakov hükûmeti, 7 ay 25 gün görevde kalabildi. Güven oylaması ile birlikte meclisteki SDPK milletvekilleri, Atambayev'in yakın çalışma arkadaşı İsakov'un aleyhine bir tutum sergilemiş oldu.
Güvenoyu alamayan İsakov hükümetinin düşmesinin ardından ise Muhammedkalı Abılgaziyev ismi gündeme geldi. Abılgaziyev, Cumhurbaşkanı Jeenbekov'un başbakanlığı döneminde başbakan yardımcılığı görevini de yürütmüş ve Cumhurbaşkanlığı İdaresi Başkanı olarak görevine devam ediyordu. Toplam 120 sandalyeli meclis genel kurulunda yapılan oylamada, oturuma katılan 115 milletvekilinin tamamı, Jeenbekov'un yakın çalışma arkadaşı Abılgaziyev'in başbakanlığına yeşil ışık yaktı ve böylece Abılgaziyev, 115 milletvekilinin oyunu alarak Kırgızistan'ın yeni başbakanı oldu.