Moderatörlüğünü Şeref Yumurtacı'nın üstlendiği, Ayasofya'nın cami olma süreci ve mimarisinin konuşulduğu program, Esenler Kültür YouTube sayfası ve "sehirekrani.com" adresinden canlı yayınlandı.
- "Günümüzdeki Ayasofya binası üçüncü ve son Ayasofya"
Dilbaz, programda Ayasofya'nın tarihini ele alarak, "Ayasofya, yüce bilgelik anlamına geliyor. Bölgedeki Artemis Tapınağı'nın üzerine Birinci Ayasofya inşa edilmiş. Bazı kalıntılarını görmek mümkün. Fakat bu yapının bazı kısımları ahşap. Bizans'ta çıkan bir yangında ya da iddialara göre bir depremde yıkılıyor. Daha sonra İkinci Ayasofya onun bulunduğu yere biraz daha büyütülerek yine aynı yere inşa ediliyor." dedi.
Bizans tarihini şekillendiren 532'deki Zafer İsyanı'nın sonucu İkinci Ayasofya'nın da yıkıldığını aktaran Dilbaz, "Günümüzdeki Ayasofya binası üçüncü ve son Ayasofya. İnşallah camiye dönüşmüş şekliyle kıyamete kadar devam edecek olan bir yapı." diye konuştu.
- "Fatih Sultan Mehmet de Ayasofya'nın tapusunu kendi adına çıkarttırıyor"
Ayasofya'nın dünyanın en büyük ibadethanesi olma vasfını bin yıldan fazla süre koruduğunu anlatan Dilbaz, yapının kilise iken Bizans İmparatorlarının şahsi malı olduğunu belirterek şöyle devam etti:
"Ayasofya'nın tapusu, dönemin imparatoru kimse, onun adına tescilleniyor. Her imparator değişikliğinde tapu da değişiyor. Bu yapı, son imparatorun adına tapulu malıydı. Dolayısıyla Bizans kilisesi diye bir durum yok. Fatih Sultan Mehmet de Ayasofya'nın bu durumunu öğrenince hemen tapusunu kendi adına çıkarttırıyor. Tapusu kendi adınaydı, yani devletin adına değildi."
- "Ayasofya'yı ilimin, kültürün ve sanatın da merkezi olarak değerlendirmek lazım"
Şair-Yazar İsmail Kılıçarslan ise Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethettiğinde sur içinin kaderine terk edilmiş, yıkık dökük bir yer görünümünde olduğunu hatırlatarak, "Ayasofya da yarı virane halde bir yapı o zaman. Hem Fatih Sultan Mehmet döneminde yapılan onarımlar hem de Mimar Sinan zamanında yapılan onarımlar olmasaydı, burası bugün insanlık mirasının en önemli yapılarından biri olarak İstanbul'da varlığını sürdüremeyecekti." dedi.
Kılıçarslan, Ayasofya'nın cami olduktan sonra hemen yanına medreselerin açıldığını dile getirerek, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Medrese demek hem ilmin hem kültürün hem de sanatın orada hayat bulması demek. Dolayısıyla Ayasofya'yı sadece dinin bir merkezi olarak değil, ilmin, kültürün ve sanatın da merkezi olarak değerlendirmek lazım. Hattatlar, müfessirler, ebruzenler, nakkaşlar Ayasofya'da Ayasofya'nın oluşturduğu iklimde burayı bir kültür sanat merkezine getirmişler zaten. İkinci olarak Ayasofya'nın müzeye dönüştürülmesiyle birlikte Türkiye'de bir mücadele de başlamış, tekrar camiye dönüştürülme mücadelesi. Bu mücadele artan eksilen cereyanlarla Türkiye'de dine karşı duyarlı diyebileceğimiz kitlenin bir mücadele alanı olarak varlığını devam ettirmiş."
Bu mücadelenin kültüre ve sanata yansımalarını da yorumlayan İsmail Kılıçarslan, "Ayasofya'nın tekrar camiye dönüştürülme meselesi Necip Fazıl Kısakürek, Sezai Karakoç gibi isimlerin eser verdiği, eser versinler ya da vermesinler Erdem Beyazıt, Nuri Pakdil, Cahit Zarifoğlu gibi edebiyatçılarımızın da hep gündeminde olmuş. Bu konuyu hep sıcak tutmuşlar." diye konuştu.
İki gün daha devam edecek olan etkinliğin dünkü ve bugünkü bölümleri, YouTube üzerinden izlenebiliniyor.
