Dolar

32,3109

Euro

35,0805

Altın

2.279,41

Bist

8.962,45

İran ile nükleer müzakerelerde anlaşma sağlanması

İran ile nükleer müzakerelerde anlaşma sağlanması

9 Yıl Önce Güncellendi

2015-07-14 21:44:12

İran ile nükleer müzakerelerde anlaşma sağlanması
İran ile P5+1 ülkeleri arasında varılan kapsamlı anlaşma, İran'ın nükleer programına ciddi sınırlamalar getirirken, İran'a yönelik tüm yaptırımların Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) tarafından yürütülecek doğrulama işlemine paralel olarak kaldırılmasını içeriyor.

İran ile Birleşmiş Milletler'in (BM) beş daimi üyesi ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya'nın oluşturduğu 5+1 ülkeleri arasında uzun süredir yürütülen müzakerelerde anlaşmaya varıldı.

Avrupa Birliği tarafından yayımlanan anlaşma metninde öne çıkan hususlar şu şekilde:

İran, gelecek 10 yıl boyunca uranyum zenginleştirme işleminde sadece verimi nispeten düşük olan IR-1 nükleer santrifüjlerini kullanabilecek. Bu süre zarfında Natanz nükleer tesisindeki santrifüj sayısını 5060'da tutacak, geri kalanlarını ise UAEA'nın gözetimindeki depolara kaldıracak.

İran, zenginleştirilmiş uranyumla ilgili Ar-Ge çalışmalarını uranyum biriktirmeyecek şekilde yürütecek. Gelecek on yıl boyunca yürütülecek Ar-Ge çalışmalarında IR-4, IR-5, IR-6 ve IR-8 santrifüjleri, anlaşmada belirlenen şartlar çerçevesinde kullanabilecek. Bunun dışında uranyum zenginleştirme konusunda izotop ayrıştırma teknolojileriyle ilgili çalışma yapamayacak. IR-1 dışında santrifüj üretemeyecek veya birleştiremeyecek. Bozulan santrifüjleri ise ancak aynı tip santrifüjle değiştirebilecek.

- Zenginleştirilmiş uranyum stoğu

İran, gelecek 15 yıl boyunca uranyum zenginleştirme faaliyetlerini Natanz'daki nükleer tesiste yürütecek. Uranyum zenginleştirmede yüzde 3,67'nin üzerine çıkamayacak.

Yer altında inşa edilen ve dışarıdan saldırılara korunaklı halde bulunan Fordo nükleer tesislerinde ise uranyum zenginleştirme ile ilgili hiçbir faaliyet yürütemeyecek. Bilimsel araştırma reaktörü olarak kullanılabilecek tesiste yapılacak deneyler için uluslararası toplumla iş birliği yapabilecek.

İran, gelecek 15 yıl boyunca sahip olduğu uranyum stoğunu, yüzde 3,67 zenginlik oranına sahip olacak şekilde 300 kilogramla sınırlı tutacak. Stok fazlası zenginleştirilmiş uranyumu ise, doğal uranyum karşılığında uluslararası alıcılara satabileceği gibi doğal uranyumla karıştırarak zenginlik oranını düşürebilecek. Nükleer reaktörlerde yakıt olarak kullanılmak üzere Rusya tarafından sağlanacak uranyum ise bu miktara dahil olmayacak. Yüzde 20 düzeyine kadar zenginleştirilmiş uranyumu ise Tahran Araştırma Reaktörü'nde kullanılmak üzere yakıta dönüştürecek.

- Ağır su reaktörü

Nükleer silahlarda kullanılan plütonyum üretimine imkan tanıyacağı için endişe kaynağı olan Arak ağır su reaktörü, anlaşmayla birlikte hafif su reaktörüne dönüştürülecek. Reaktörün nihai dizaynı ile ilgili kararı ise tarafların bir araya gelmesiyle oluşturulacak ortak komisyon verecek. Reaktör, barış amaçlı olacak şekilde araştırma, bilim ve endüstride kullanılmak üzere radyoizotop üretebilecek. Reaktörün enerji üretimi 20 Megawatt'ı geçemeyecek. Reaktör faaliyette olduğu sürece, artık yakıtı ülke dışına çıkarılacak.

İran, gelecek 15 yıl boyunca yeni ağır su reaktörü inşa edemeyecek, ağır su biriktiremeyecek ancak ihtiyaç fazlası miktarı uluslararası piyasada satılabilecek.

- Tükenmiş yakıt

İran, gelecek 15 yıl boyunca bilimsel ve endüstriyel radyoizotop üretimi hariç tükenmiş yakıtla ilgili tekrar işleme ve Ar-Ge faaliyeti yürütemeyecek. Halihazırdaki enerji ve araştırma reaktörlerinin tükenmiş yakıtı, işlenmek veya imha edilmek üzere yurt dışına çıkarılacak.

İran, kapsamlı uluslararası denetimlere imkan tanıyan Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'nın (NPT) Ek Protokolü'nü onaylayarak yürürlüğe koyacak.

Tahran yönetimi, nükleer silah elde etmeye çalıştığıyla ilgili UAEA raporlarında yer alan hususların çözüme kavuşturulması için belirlenen yol haritasını da tam olarak uygulayacak. Konuyla ilgili İran, 15 Kasım'a kadar gerekli işlemleri tamamlayacak, 15 Aralık'a kadarsa UAEA Genel Sekreteri Yukiya Amano konuyla ilgili değerlendirmesini sunacak. Taraflar, raporlarda yer alan hususların açıklığa kavuşturulması için gerekli adımları ön yargısız bir şekilde atacak.

İran, UAEA'ya nükleer tesislerinin denetimiyle ilgili gerekli izinleri verecek. Bunlar arasında UAEA yetkililerin uzun süre İran'da kalabilmeleri, uranyum cevheri üretiminin gelecek 25 yıl boyunca denetimi gibi konuları da yer alıyor.

Anlaşma gereği İran, nükleer silah geliştirmesine katkıda bulunabilecek Ar-Ge çalışmaları dahil hiçbir eyleme girişmeyecek. Nükleer madde ve malzeme tedariğiyle ilgili konularda ise BMGK tarafından onaylanan kanalları kullanabilecek.

- Yaptırımların kaldırılması

Bunlara karşılık, İran'a yönelik BM yaptırımları dahil tüm yaptırımlar, UAEA tarafından yapılacak doğrulama işlemlerine paralel olarak kaldırılacak. Ne AB ne de ABD yeni ambargo kararı almayacak.

Eğer, bölgesel ve ulusal ölçekte bir yasa, yaptırımların kaldırılması konusunda engel teşkil ediyorsa, ilgili ülke engelin ortadan kaldırılması için gerekli her türlü adımı atacak. Anlaşmanın getirdiği değişimlerin ülke politikalarına yansıması için gerekli girişimlerde bulunulacak.

Taraflar, karşılıklı saygı çerçevesinde anlaşmanın metnine, ruhuna ve amacına aykırı eylemlerden geri duracak.

P5+1 ülkeleri nükleer enerji konusunda İran'la ortak proje yürütebilecek.

- Anlaşmazlıkların çözümü

Anlaşmanın uygulanması konusunda taraflar arasında çıkacak anlaşmazlık öncelikli olarak tarafların oluşturduğu ortak komisyona iletilecek. Komisyonun 15 gün içinde sorunu çözememesi durumunda taraflar konuyu Dışişleri Bakanları'na taşıyabilecek. Bakanların da 15 gün içinde sorunu çözememesi durumunda konu tarafların temsilcilerinin yanı sıra bağımsız üyenin de bulunacağı üç kişilik danışma kuruluna sunulacak. Buradan da sonuç çıkmaması durumunda konu BM Güvenlik Konseyi'ne taşınacak. Ambargoların kaldırılmaya devam edilip edilmeyeceği ile BMGK kararı oylamaya sunulacak. Eğer 30 gün içinde BMGK'da da bir karara varılamazsa ve aksi bir karar çıkmazsa eski BM ambargoları yeniden uygulanmaya konulacak.

Haber Ara