Zeytinoğlu, Avrupa Birliği (AB) Komisyonunun açıkladığı 2020 Genişleme Paketi kapsamında yer alan "Türkiye Raporu"na ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
Raporun Türkiye'nin katılım müzakereleri sürecinin sürdüğünün belirtilmesi ve anahtar bir ortak olduğunun teyit edilmesi açısından önemli olduğunu ifade eden Zeytinoğlu, raporda tespit edilen bazı eksiklik, öneri ve ilerleme noktalarının dikkatle incelenmesi gerektiğinin altını çizdi.
Raporda özellikle Doğu Akdeniz ve Türkiye'nin dış politika adımları ile ilgili olarak adil olmayan ve dengesiz bir söylem olduğu görüşünü dile getiren Zeytinoğlu, AB'nin Türkiye'ye olan yaklaşımını gözden geçirmesi gerektiğine işaret etti. Türkiye'nin AB genişleme stratejisinin en önemli halkası olduğunu belirten Zeytinoğlu, Kıbrıs sorunu ve Ege sorunlarının çözümünde AB'nin Türkiye'nin haklı görüşlerine yer vermemesinin kabul edilemez olduğunu vurguladı.
Raporu hazırlayan Avrupa Komisyonunun süreçte kolaylaştırıcı, ara bulucu ve ön açıcı rol oynaması gerektiğini aktaran Zeytinoğlu, Türkiye'nin AB katılım müzakerelerinin 15 yıldan beri devam etmesine rağmen sonuçlanamamasının sadece Türkiye'nin değil, daha çok AB'nin bir başarısızlığı olduğunu ifade etti.
Zeytinoğlu, raporla ilgili değerlendirmesinde şunlara değindi:
"Avrupa Komisyonu bugün Türkiye ve diğer aday ülkeler için ülke raporlarını yayımladı. Bildiğiniz gibi bu raporlar Kopenhag siyasi ve ekonomik kriterleri ile AB müktesebatına uyum konusunda mevcut durumun fotoğrafını çeken, aynı zamanda aday ülkelere önümüzdeki rapora kadar yapılması gereken ev ödevlerini sıralayan belgeler. Son dönemde ülkemizin katılım müzakereleri süreci devam eden bir ülke olduğunun AB yetkililerince giderek daha az telaffuz edildiğini düşünürsek, Türkiye raporu vesilesiyle Türkiye'nin AB üyelik hedefinin gündeme gelmesi önemli. Ancak raporda Türkiye'nin katılım sürecinin canlandırılmasına yönelik öneriler olmasını da beklerdik. Türkiye'yi yargı ve temel haklar konusunda eleştirmek, sonra da bu konuları içeren fasılların Güney Kıbrıs Rum Yönetiminin blokajı nedeniyle açılamaması AB'nin inandırıcılığını azaltırken, sadece Türkiye-AB ilişkilerine değil tüm genişleme sürecine zarar veriyor."
- Konsey toplantısında yapılan açılımın devamı gelmeli
Zeytinoğlu, raporda Avrupa Komisyonunun, Türkiye'nin üyelik yükümlülüklerini üstlenmesi ile ilgili olarak, sınırlı da olsa AB müktesebatına yakınlaşmaya devam ettiğini kaydettiğini vurguladı. Zeytinoğlu, raporun, demokrasi, yargı ve temel haklar alanlarında eksikliklere işaret ettiğini belirtti. Raporda 26 kez "geriye gitme", 38 kez "ilerleme yok", 33 kez "biraz ilerleme" 8 kez ise "iyi ilerleme" ifadelerinin kullanıldığı tespitini yapan Zeytinoğlu, bunun yanında dış politika ve ekonomik performans konularında eleştirilerin olduğunu ekledi. Özellikle kovid-19 sonrası dönemde ekonomik zorluklar yaşayan Türkiye'nin bir üretim üssü ve ticaret ortağı olarak AB için vazgeçilmez önemde olduğuna işaret etti. Bu ilişkinin tüm potansiyelinin hayata geçirilmesi için Gümrük Birliğinin güncellenme sürecinin önemli olduğunun altını çizdi.
Başkan Zeytinoğlu, Türkiye'nin Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nin (GKRY) münhasır ekonomik bölgesinde arama yapmakla eleştirilmesinin kabul edilemeyeceğini ve Kıbrıs Türk halkının haklarının yok sayıldığını ifade etti. Zeytinoğlu, Suriye ve Libya konularında Türkiye'nin dış politikasının eleştirilmesini de bölge gerçeklerinden uzak ve haksız bir yaklaşım olarak değerlendirdi.
Zeytinoğlu "AB'den beklentimiz Türkiye ile ilişkilerin onarılması ve bölgede barış ve istikrarın sağlanması için Türkiye ile işbirliğinin kapısını açmasıdır." ifadelerini kullandı.
1-2 Ekim 2020 tarihlerinde düzenlenen AB Konseyi toplantısında Türkiye ile ilgili kararları hatırlatan Zeytinoğlu, şunları aktardı:
"1-2 Ekim 2020 tarihlerinde düzenlenen AB Konseyi toplantısında Türkiye'ye yönelik yaklaşımda bir değişim olduğunu, ülkemizle iş birliğine ve karşılıklı kazanımlara dayalı bir ilişki yürütmenin öneminin fark edildiğini gördük. Nitekim pozitif bir siyasi gündem yaratılması ve bu pozitif gündemin içinde Gümrük Birliğinin modernizasyonu, ticaretin kolaylaştırılması, insan insana temasların artırılması, yüksek düzeyli diyalog mekanizmaları ve göç konusunda iş birliğinin yer alması konusunda uzlaşıldı. Elbette bugün açıklanan raporda yapıcı olmayan ve tek taraflı tutumun izlerini gördüğümüz pek çok alan var. Doğu Akdeniz'de KKTC'nin haklarının yok sayılması, sadece GKRY merceğinden bakılarak Doğu Akdeniz ve Kıbrıs sorununun ele alınması, Türkiye'nin oldukça zorlu ve tansiyonun yüksek olduğu bir bölgede AB için güvenli ve istikrarlı bir ortak olarak verdiği mücadelenin yeterince anlaşılamaması bunlara örnek olarak sıralanabilir. Ancak hukukun üstünlüğü, temel haklar, demokrasi, yargının işleyişi alanlarında getirilen eleştirilerin de dikkate alınması gerekiyor.
Türkiye ile AB arasında yeniden pozitif gündem oluşturulmasında altı çizilen pek çok konu zaten devam etmesi gereken ve sekteye uğrayan süreçler. Gümrük Birliğinin modernizasyonu, göç ve vize serbestisi süreci için Türkiye'nin yerine getirmesi gereken reformlar sadece Türkiye-AB ilişkilerinin rayına oturtulması için değil, bizim kendi vatandaşlarımızın refahı için de büyük önem taşıyor."
Bugün gelinen noktada Komisyon tarafından yayımlanan Türkiye Raporu'nun eskisi gibi heyecanla karşılanmadığını belirten Zeytinoğlu, bunun temel sebebinin katılım müzakereleri sürecinde yaşanan durgunluk olduğuna dikkati çekti. Zeytinoğlu, katılım müzakereleri sürecinde son faslın 2016 yılında açıldığını hatırlatarak, şunları ifade etti:
"Katılım müzakereleri sürecinin tıkandığı, yeni fasılların 2016 yılından bu yana açılamadığı malum. Bugün açıklanan raporda en fazla eleştiri getirilen ve geriye gidişin olduğu ifade edilen hususlar 23 ve 24'üncü fasılların kapsamına giriyor. Ancak bu fasıllar GKRY blokajı nedeniyle ne yazık ki açılamıyor. Hâlbuki üyelik perspektifinin güçlü tutulması AB'nin değiştirici ve dönüştürücü gücünün ortaya koyulması AB'yi de güçlendirecek bir unsurdur."
Son yıllarda Türkiye-AB ilişkilerinin negatif söylemler ve eylemlerin ekseninde sürdürüldüğünü, ancak bu seyrin her iki taraf için de olumlu sonuçlar doğurmadığını belirten Zeytinoğlu, bugünkü Türkiye Raporu'nda altı çizildiği gibi önemli sınamaların birlikte çalışılarak aşılmasının öneminin altını çizdi. Kovid-19 salgını nedeniyle hem AB'nin hem Türkiye'nin olağanüstü bir süreçten geçtiğini, ancak bu sürecin dayanışmanın öneminin de altını çizen Zeytinoğlu, Türkiye-AB ilişkilerine bu dayanışma ve birlikte çalışma ruhunun daha fazla aktarılması gerektiğini belirtti.
Zeytinoğlu, "AB yetkililerinin Türkiye ile pozitif gündemden bahsederken bir yandan da iletişim kanallarının tekrar işler hale getirilmesi gerektiğini de hatırlamaları gerekiyor. Türkiye'yi cezalandırmak üzerine kurulu bir siyaset eldeki kazanımlarda da geriye gidişe sebep olmaktadır. Yüksek düzeyli toplantıların yapılmaması, Türkiye-AB Zirve toplantılarında liderlerin bir araya gelmemesi, Ortaklık Konseyi'nin toplanamaması görülüyor ki taraflar arasındaki anlaşmazlıkları derinleştirmeye hizmet etmiştir. Hâlbuki Türkiye ile AB arasındaki güçlü diplomatik ve kurumsal bağlar ikili ilişkilerin seyri kadar bölgesel sorunların, öngöremediğimiz küresel tehditlerin aşılmasında da etkilidir." ifadelerini kullandı.
Türkiye Raporu'nda 2016 yılından bu yana olduğu gibi mülteci konusunda Türkiye'nin fedakâr çabalarının takdir edildiğini belirten Zeytinoğlu, konunun sadece göç boyutuyla değil başta Türk iş insanları olmak üzere tüm kesimler için büyük önem taşıyan vize serbestisi boyutuyla da ele alınması, pozitif gündem kapsamında Türkiye'nin gerekli reformları yerine getirmesi halinde vize serbestisinin gerçekleşmesinin önünde yeni engeller yaratılmaması gerektiğini ifade etti.
İKV Başkanı Zeytinoğlu, yaşam kalitesini yükseltecek eleştirileri dikkate alarak reform gündemine dönülmesi gerektiğinin altını çizerek şunları aktardı:
"Türkiye-AB ilişkilerine aşılması gereken pek çok sorun var ancak birlikte geleceğimize odaklanmamız tarihi sorumluluğumuzdur. Salgın sonrası hızlı dijitalleşme ya da yeşil ekonomiye geçiş hepimizin bildiği üretim ve tüketim alışkanlıklarını kökten değiştirerek yeni bir yaşam biçimini ortaya koyuyor. Türkiye bugün olduğu gibi yarın da AB'nin bir parçasıdır ve AB politikalarındaki dönüşümün de parçası olma konusundaki iddiasından vazgeçmemelidir. Keza AB de geleceğini ve politikalarını şekillendirirken bugün aday yarın üye olacak bir Türkiye ile iş birliği ve diyalog halinde olmalıdır."
