Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması çalışmalarının verim ve etkinliğinin artırılmasını sağlamak için hazırlanan "Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği" Resmi Gazete'de yayımlandı.
Yönetmenliğin, 1 Ocak 2018'de yürürlüğe girmesiyle 24 Ağustos 2011 tarihli "Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği" yürürlükten kalkacak.
Yönetmelikte çevresel açıdan belirli ölçütlere, temel şart ve özelliklere sahip ambalajların üretimi, ambalaj atıklarının oluşumunun önlenmesi, önlenemeyen ambalaj atıklarının yeniden kullanım, geri dönüşüm ve geri kazanım yöntemleri kullanılarak bertaraf edilecek miktarının azaltılması, bu atıkların çevreye zarar verecek şekilde doğrudan ve dolaylı olarak alıcı ortama verilmesinin önlenmesi, belirli bir yönetim sistemi içinde, kaynağında ayrı biriktirilmesi, toplanması, taşınması, ayrılmasına ve geri dönüşümüne ilişkin teknik ve idari standartların oluşturulmasına yönelik prensip, politika ve programlar ile hukuki, idari ve teknik esaslar belirlendi.
Yönetmelikte, tüm dünyada üzerinde hassasiyetle durulan plastik alışveriş poşetlerinin kullanımı sonucu oluşan görsel ve çevresel kirliliğinin önlenmesi ve gereksiz plastik poşet kullanımının önüne geçilmesi amacıyla 1 Ocak 2019'dan itibaren plastik poşetlerin satış noktalarında kullanıcılara ücreti karşılığı verilmesine yönelik düzenleme yapıldı.
Düzenlemeyle, ülke genelinde 31 Aralık 2019'a kadar kişi başı yıllık plastik torba kullanımının 90'ı, 31 Aralık 2025'e kadar ise 40'ı aşmayacak şekilde azaltılması esas alındı.
Bu kapsamda plastik torbalar, 1 Ocak 2019'dan itibaren mesafeli sözleşmeler ile yapılan satışlar da dahil olmak üzere satış noktalarında kullanıcıya veya tüketiciye ücretsiz verilmeyecek, ücretsiz temin edilmesine imkan verecek herhangi bir promosyona veya kampanyaya da dahil edilemeyecek. Sadece çok hafif plastik torbalar, bu uygulamadan muaf tutulacak.
TABAN ÜCRETİ BAKANLIKÇA BELİRLENECEK
Bu kapsamda plastik torbalara uygulanacak taban ücret, her yıl piyasa koşulları ve ilgili sektör temsilcilerinden oluşan Ambalaj Komisyonunun önerisi dikkate alınarak Bakanlık tarafından belirlenecek ve takip eden yıl boyunca geçerliliğini koruyacak.
Bu plastik torbalar için Bakanlıkça belirlenen fiyat tarifesinin altında ücret uygulanamayacak.
AMBALAJ ATIĞI KULLANIMI ZORUNLULUĞU
Yeni yönetmelikle lisanslı atık tesislerinin kriterleri de geliştirildi. Hizmet edilecek nüfus doğrultusunda üç farklı tip toplama ayırma tesisi belirlendi.
Buna göre, "1.Tip" tesisler 400 bin ve üzeri nüfusa hizmet verecek, alanı en az 3 bin metrekare ve günlük en az 2 bin metreküp ayırma kapasitesine sahip olacak. "2. Tip" tesisler ise 100 bin-400 bin arası nüfusa hizmet verecek, en az 2 bin metrekare alanda, günlük 600-2 bin metreküp arasında ayırma kapasitesi olacak. "3. Tip" tesisler ise 100 bine kadar olan nüfusa hizmet verecek. Tesisin, toplam alanının en az bin metrekare olması ve günde 100-600 metreküp arasında ayırma kapasitesine sahip olması gerekecek.
Yönetmelikte doğal kaynak/hammadde korunumu ve geri dönüşümün yaygınlaşması amacıyla ambalaj üreticilerine ambalaj atığı malzeme kullanım şartı getirildi.
Bu kapsamda geri dönüştürülmüş madde ve malzemelerin kullanımına ilişkin mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla plastik, kağıt-karton, cam ve metal ambalaj üreticileri, yurt içinde piyasaya arz edilecek ambalajlara ilişkin üretim proseslerine konu girdilerini, 2018 itibarıyla cam için yüzde 12, plastik için yüzde 4, kağıt karton için yüzde 25 ve metal için yüzde 10 olmak üzere kademeli olarak artacak şekilde ambalaj atığından sağlayacak.
KAYNAKTA AYRI TOPLAMA SİSTEMİ
Yönetmelikle, evsel kaynaklı ambalaj atıklarının (cam, plastik, metal, kağıt-karton) etkin ve verimli bir şekilde toplanmasının sağlanmasına yönelik düzenleme de yapıldı.
Bu kapsamda, toplama altyapısının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasını temin etmek ve evsel kaynaklı ambalaj atığının toplama miktarını artırmak amacıyla da yetkilendirilmiş kuruluşlara hedeflerinin yüzde 80'ini belediyelerin kaynakta ayrı toplama sistemi ile toplanan evsel ambalaj atıklarından sağlama zorunluluğu getirildi.
Türkiye'de faaliyet gösteren işletmelerin sayısı göz önünde bulundurulduğunda, geri kazanım yükümlülüğünün yerine getirilmesi noktasında gerek izleme gerek yönetim faaliyetlerinin sadeleştirilmesine yönelik olarak da birtakım düzenlemeler yapıldı.
Bu çerçevede, işletmelerin, geri dönüşüm oranlarının yüksek olduğu birçok ülkede de etkili bir şekilde kullanılan "depozito yöntemi"ni kullanmaları veya Bakanlıkça yetki verilen kuruluşlara yükümlülüklerini devretmeleri gerektiği hususu hükme bağlandı.
BELEDİYELERE YÜZDE 25 ALTYAPI DESTEĞİ
Toplama sisteminin altyapısının güçlendirilmesi kapsamında yetkilendirilmiş kuruluşlara da "biriktirme ekipmanları, toplama araçları, eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları ile makine ve ekipman" desteğinin sağlanması için genel yönetim giderleri dışında kalan miktarının en az yüzde 25'ini belediyelere altyapı desteği sağlama yükümlülüğü getirildi.
ATIKLAR ONLİNE İZLENECEK
Yönetmelik kapsamında yapılması gerekli olan beyan, bildirim, belgelendirme ile belediyelerce hazırlanması öngörülen ambalaj atığı yönetim planlarının ise yönetmelik paydaşlarının kullanımına açılan çevrimiçi program olan "Ambalaj Bilgi Sistemi" üzerinden gönderilmesi gerektiği hükme de bağlandı.
Böylece üretilen, piyasaya sürülen ambalaj miktarları ile toplanan ve geri kazanılan ambalaj miktarlarına ilişkin verilerin online olarak izlenmesi, detaylı olarak ülke genelinde raporlanması ve etkin denetimi sağlanacak.
