Uzmanlar, Filistinli gruplar arasındaki siyasi bölünmenin laik eğilimleri olan Fetih ile İslami eğilimli Hamas arasındaki ideoloji farkından kaynaklandığını savunuyor.
Bu bölünme ilk olarak, 1. İntifada'nın patlak verdiği 1987'de kurulan Hamas'ın halk nezdindeki popülaritesinin artması ve 1965 yılında kurulan ve Filistin halkının liderliğini yapan Fetih'e rakip olmasıyla gün yüzüne çıktı.
İki hareket arasındaki anlaşmazlık, Fetih'in iki devletli çözüm temelinde İsrail'le barışçıl çözüm yolunu, Hamas'ın ise Filistin'in kurtuluşu için tek yol olarak silahlı mücadeleyi benimsemesiyle daha da büyüdü.
Fetih'in idaresinde Filistin yönetiminin kurulması ve Hamas'ın İsrail'e yönelik silahlı saldırılarını durdurmayı reddetmesi, aradaki gerilimi daha da artırdı zira Fetih bu saldırıları kendi siyasi projesine bir tehdit olarak görüyordu.
Hamas'ın İsrail'e bir dizi saldırıda bulunması ve Fetih'in bunu, Filistin yönetimini zayıflatma girişimi olarak görmesinin ardından, Filistin güvenlik güçleri 1996-2000 yılları arasında, Hamas yöneticilerine yönelik geniş çaplı gözaltı kampanyası başlattı.
Hamas, Ocak 2006'da Filistin genel seçimlerini kazandı ve meclisteki sandalyelerin çoğunu aldı. Bu seçimlerin sonucu, iki hareket arasındaki anlaşmazlığı derinleştiren olayların kıvılcımını ateşledi.
Fetih ve diğer hareketler, İsmail Heniyye başkanlığında Hamas'ın kurduğu hükümete katılmayı reddetti.
Hamas, Fetih'i iç sorunlar üreterek hükümeti devirmeye çalışmakla suçladı. Şubat 2007'de dönemin Suudi Arabistan Kralı Abdullah bin Abdulaziz'in himayesinde Mekke'de anlaşmaya varılması ve ulusal birlik hükümeti kurulmasına rağmen, siyasi anlaşmazlıklar devam etti hatta silahlı çatışmaya dönüştü.
- Fetih ve Hamas arasındaki uzlaşı girişimleri
Bazı Arap ve İslam ülkelerinin iki hareket arasındaki anlaşmazlıkları gidermek için başlattığı girişimler sonucunda bazı anlaşmalar imzalandı ancak bunlar kağıt üzerinde kaldı.
Varılan anlaşmalardan bazıları şu şekilde:
- 2012 Kahire Anlaşması
Hamas ve Fetih, Mayıs 2012'de Mısır'ın başkenti Kahire'de bir anlaşmaya imza attı. Bu anlaşma, ulusal uzlaşı hükümetinin kurulması için müzakerelerin başlamasını öngörüyordu.
- 2012 Doha Bildirgesi
Şubat 2012'de Katar'ın başkenti Doha'da yeni bir anlaşma imzalandı.
Doha Bildirgesi ismini taşıyan bu anlaşma, Mahmud Abbas'ın, teknokrat ve bağımsızlardan kurulacak geçiş hükümetine başkanlık etmesini ve ertelenen seçimlere hazırlık yapılmasını öngörüyordu.
- 2013 Abbas-Meşal buluşması
Abbas ile Hamas'ın eski Başkanı Halid Meşal, Ocak 2013'te Kahire'de bir araya gelerek önceki anlaşmaların uygulanması konusunda anlaştı.
- 2014 "Eş-Şati" (Sahil) Anlaşması
Hamas ve Fetih arasında 2014 yazında gerçekleştirilen bir dizi görüşmenin ardından Hamas liderinin Gazze'nin batısındaki Eş-Şati Mülteci Kampı'ndaki evinde bu isimle anılan bir anlaşma imzalandı.
Bu anlaşma da ulusal birlik hükümetinin kurulması, yasama meclisinin aktifleştirilmesi, Filistin Kurtuluş Örgütü'nün (FKÖ) reforme edilmesi ve 6 ay içinde meclis ve başkanlık seçimlerinin yapılmasını amaçlıyordu.
Anlaşma uyarınca, hükümetin kuruluşu ilan edildi ve bakanlar, Ramallah'taki Başkanlık binasında Abbas'ın önünde yemin ettiler ancak iki hareket arasındaki siyasi anlaşmazlıklar nedeniyle yeni bakanlar Gazze'de görevlerine başlayamadı.
- 2017 Kahire Anlaşması
Ekim 2017'de Kahire'de imzalanan anlaşmada ise 2014'te kurulan uzlaşı hükümetinin Batı Şeria'da olduğu gibi Gazze'de görevini yerine getirmesinin sağlanması ve siyasi bölünmeden kaynaklanan tüm sorunların ortadan kaldırılması konusunda mutabakata varıldı.
Ancak bu anlaşma da yaşanan anlaşmazlıklar nedeniyle uygulanmadı.
- Gazze ablukası
Hamas'ın, 2006 seçimlerini kazanmasından bu yana İsrail bölgeye kara, deniz ve havadan abluka uyguluyor. Hamas'ın 2007'de Gazze'de seçimle yönetime gelmesinin ardından ise ablukanın şiddeti daha da artırıldı.
Gazze'de 2 milyonu aşkın Filistinli bu abluka nedeniyle ekonomik bakımdan dar bir boğazdan geçiyor. 2020 yıl başı itibarıyla Gazze'de yoksulluk oranının yüzde 52, işsizliğin ise yüzde 50'ye ulaştığı ifade ediliyor.
