AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, TBMM'nin ilk Başkanı Mustafa Kemal Atatürk önce Başkomutan, daha sonra Cumhurbaşkanlığı makamına seçildi.
Dünya parlamentoları tarihi açısından TBMM Başkanlığı ve harpte fiili Başkomutanlık görevlerini aynı anda ve olağanüstü yetkiyle üstlenen ilk başkan Mustafa Kemal Atatürk oldu.
Bugüne kadar görev yapan Meclis başkanları arasında Kazım Özalp, Refik Koraltan, Hüsamettin Cindoruk, Bülent Arınç, Cemil Çiçek, İsmail Kahraman üst üste iki veya daha fazla dönem başkanlık görevine seçildi. Yıldırım Akbulut ise farklı yasama dönemlerinde başkanlık yaptı.
Abdülhalik Renda, 11 yıl süreyle Meclisin en uzun süre görev yapan Başkanı oldu. 38 yaşında Meclis Başkanlığına seçilen Ferruh Bozbeyli ise en genç başkan unvanına sahip.
Bugüne kadarki Meclis başkanlarından 12'si hukuk fakültesi, 6'sı harp okulu, 2'si tıp fakültesi, 2'si mühendislik fakültesi, 4'ü Mülkiye Mektebi, 1'i de iktisat fakültesi mezunu.
- Mustafa Kemal Atatürk
Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938), 24 Nisan 1920-29 Ekim 1923 tarihleri arasında TBMM Başkanlığı yaptı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, onun çabalarıyla 23 Nisan 1920'de Ankara'da tarihi görevine başladı, 24 Nisan 1920'de Meclis Başkanı seçildi.
1921'de Büyük Millet Meclisi Orduları Başkomutanı olarak, Sakarya Meydan Savaşı'nı zaferle sonuçlandırdı. Bu zafer nedeniyle, Büyük Millet Meclisi tarafından kendisine "Mareşal" rütbesi ve "Gazi" unvanı verildi.
29 Ekim 1923 günü Cumhuriyet ilan edildi, Mustafa Kemal aynı gün ilk Cumhurbaşkanı seçildi. Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, 10 Kasım 1938'de hayata gözlerini yumdu.
- Ali Fethi Okyar
Ali Fethi Okyar, (1880-1943) 1 Kasım 1923-22 Kasım 1924 yılları arasında Meclis Başkanlığı yaptı.
Günümüzde Makedonya topraklarında bulunan Pirlepe'de doğdu. Ortaöğrenimini Manastır'da tamamladı, 1901'de Harbiye Mektebini, 1903'te Harp Akademisini bitirdi.
1911'de İtalyanların Trablusgarp'a saldırması üzerine gizlice Libya'ya geçti ve oradaki Neşet Paşa komutasındaki Türk birliklerinin Kurmay Başkanlığına getirildi. 1913-1917'de Sofya Büyükelçisi olarak Bulgaristan'da görevlendirildi.
1921'de sürgüne gönderildiği Malta'dan kaçarak Almanya üzerinden Ankara'ya geçti. İstanbul Mebusu olarak ilk TBMM'de yer aldı. Cumhuriyet'in ilanına gerekçe hazırlamak için bu ilandan iki gün önce Başbakanlıktan istifa ettirildi ve Halk Fırkası Grup İdare Heyeti Reisliğine getirildi.
1 Kasım 1923'te TBMM Başkanı seçildi, 22 Kasım 1924'te bu görevinden ayrıldı.
- Kazım Özalp
Kazım Özalp (1880-1968) 26 Kasım 1924-1 Mart 1935 yılları arasında Meclis Başkanlığı yaptı.
Bugün Makedonya topraklarında bulunan Titov Veles'te (Köprülü) dünyaya geldi. Sırası ile Üsküp Askeri Rüştiyesi, Manastır Askeri İdadisini ve Harbiye Mektebini bitirdi. 1905'te Mümtaz Kolağası rütbesiyle Harp Akademisinden mezun oldu.
Fevzi Çakmak, Rauf Orbay, Fethi Okyar hükümetlerinde Milli Savunma Bakanı olarak görev aldı. 1924-1935'te TBMM Başkanlığı, 1935-1937'de İsmet İnönü ve Celal Bayar kabinelerinde yeniden Milli Savunma Bakanlığı yaptı.
Mustafa Abdülhalik Renda (1881-1957) 1 Mart 1935-5 Temmuz 1946 yılları arasında TBMM Başkanlığı yaptı.
Yanya'da dünyaya gelen Renda, Yanya Rüştiyesi ve İdadisi'ni bitirdi, ardından İstanbul'a giderek Mülkiye Mektebinin yüksek bölümünden mezun oldu.
Çamlık ve Siirt Mutasarrıflığı, Bitlis ve Halep Valiliği görevlerinde bulundu. Atandığı Bursa Valiliği görevine başlayamadan İngilizlerin isteği ve Damat Ferit hükümetinin yazısıyla azledildi, tutuklandı, Malta adasına sürgüne gönderildi. Üç yıl süren sürgün hayatının ardından serbest kalır kalmaz Ankara'ya geldi.
1 Mart 1935'te Meclis Başkanlığı için yapılan seçimde ittifakla başkanlığa getirildi. Türkiye Büyük Millet Meclisinin en uzun süre görev yapan başkanı olan Abdülhalik Renda, Meclis Başkanlığı makamında 11 yıl boyunca oturdu.
- Kazım Karabekir
Kazım Karabekir (1882-1948) 5 Ağustos 1946-26 Ocak 1948 tarihleri arasında Meclis Başkanlığı yaptı.
İstanbul Zeyrek'te doğdu. Fatih Askeri Rüştiyesi, Kuleli Askeri Lisesini bitirdikten sonra 14 Nisan 1900'de Harp Okuluna dördüncü olarak girdi, 1905'te Kurmay Yüzbaşı olarak orduya katıldı.
Temmuz 1919'da Mustafa Kemal Paşa Erzurum'a geldiğinde İstanbul Hükümetince Mustafa Kemal için verilen tutuklama emrini yok sayarak Milli Mücadelenin içinde yer aldı.
Atatürk'ün ölümünden sonra Cumhurbaşkanı olan İsmet İnönü'nün teklifi ile İstanbul Mebusu olan Karabekir, 1946 yılında yapılan ilk çok partili seçimin ardından Türkiye Büyük Millet Meclisinin beşinci başkanı olarak başkanlık makamına seçildi. Karabekir, bu görevini sürdürürken 26 Ocak 1948 günü geçirdiği kalp krizi neticesi vefat etti.
Ali Fuat Cebesoy (1883-1968) 30 Ocak 1948-1 Kasım 1948 yılları arasında TBMM Başkanlığı görevini üstlendi.
1882'de İstanbul'da doğan Cebesoy, öğrenimine Erzincan'da başladı, İstanbul'da Saint Joseph Lisesini bitirdi. Daha sonra Harp Okulu ve Harp Akademisinden mezun oldu.
1939-43 döneminde Bayındırlık Bakanlığı yapan Ali Fuat Cebesoy, 1948'de Kazım Karabekir'in ölümüyle boşalan Meclis Başkanlığına seçildi.
- Şükrü Saraçoğlu
Mehmet Şükrü Saraçoğlu (1887-1953) 1 Kasım 1948-22 mayıs 1950 tarihleri arasında Meclis Başkanlığı yaptı.
Ödemiş'te dünyaya gelen Saraçoğlu, rüştiyeden sonra tahsilini İzmir İdadisinde sürdürdü, daha sonra İstanbul Mülkiye Mektebini bitirdi.
1924 yılı sonlarında kurulan Ali Fethi Bey kabinesinde Maarif Vekaletine getirildi. 1925 yılının başlarında Başbakan İnönü tarafından Mübadele Komisyonunda görevlendirildi. Komisyondaki başarısı ona yeniden bakanlık yolunu açtı. 1 Kasım 1927'de İnönü kabinesinin Maliye Vekaletine atandı.
Ağustos 1942'de Cumhurbaşkanı İnönü tarafından yeni kabineyi kurmakla görevlendirildi. TBMM Başkanı sıfatıyla Türk Ocaklarının yeniden faaliyete geçmesine öncülük etti.
Refik Koraltan (1890-1974) 22 Mayıs 1950-27 Mayıs 1960 yılları arasında TBMM Başkanlığı görevini yürüttü.
Sivas'ın Divriği kazasında doğan Koraltan, ilk tahsilinden sonra Rüştiye eğitimini Divriği'de aldı. Mercan İdadisini ve ardından İstanbul'da hukuk mektebini bitirdi.
22 Mayıs 1950'de Meclis Başkanı seçildi. Yassıada mahkeme kararları sonucu, Refik Koraltan'ın da aralarında bulunduğu 12 siyasetçi için verilen idam kararı Milli Birlik Komitesi tarafından ömür boyu hapse çevrildi. 75 yaşında, Demokrat Partili siyasetçiler için çıkarılan aftan yararlanıp özgürlüğüne kavuştu.
- Kazım Orbay
Mehmet Kazım Orbay (1886-1964), 9 Ocak 1961-26 Ekim 1961 tarihleri arasında TBMM Başkanlığı yaptı.
İzmir'de dünyaya gelen Orbay, 1904'de Harp Okulunu, 1907'de Harp Akademisini bitirdi. 3. Kafkas Tümeni Komutanı, Genelkurmay 2. Başkanı, Afganistan Askeri Heyet Reisliği ve 4. Kolordu Komutanlığı görevlerinde bulundu.
30 Ağustos 1935'te orgeneral oldu, 15 Şubat 1943'te Yüksek Askeri Şura Üyeliği ve Genelkurmay 2. Başkanlığı görevlerinde bulundu. 12 Ocak 1944'ten 23 Temmuz 1946'ya kadar Genelkurmay Başkanlığı yaptı.
9 Ocak 1961-26 Ekim 1961 tarihleri arasında Kurucu Meclis Başkanlığı görevini üstlendi.
- Fuat Sirmen
Fuat Sirmen (1899-1981) 1 Kasım 1961-10 Ekim 1965 yılları arasında Meclis Başkanlığı görevini yürüttü.
İstanbul'da doğan Sirmen, 1924 yılında Dar'ül Fünun Hukuk Mektebinden mezun oldu. 1935 yılında Rize Milletvekili seçilerek TBMM'ye girdi.
Çeşitli tarihlerde Adalet Bakanlığı yapan Sirmen, 1 Kasım 1961'de geçekleştirilen dokuzuncu tur oylamada Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı seçildi. 10 Ekim 1965'te 66 yaşında siyasi hayattan çekilmeye karar verdi.
- Ferruh Bozbeyli
Ferruh Bozbeyli (1927-...) 22 Ekim 1965-1 Kasım 1970 tarihleri arasında Meclis Başkanlığı yaptı.
Kahramanmaraş'ın Pazarcık ilçesinde doğan Bozbeyli, ilk ve orta öğretimini İslahiye, İskenderun ve Antakya'da tamamladı, 1957'de İstanbul Hukuk Fakültesinden mezun oldu.
1965 yılında 38 yaşında en genç Meclis Başkanı oldu. 1969'da tekrar Meclis Başkanı seçilen Bozbeyli, 19 Ekim 1970'de Meclis Başkanlığı görevinden kendi isteğiyle ayrıldı.
(Sürecek)
