Yılın ikinci çeyreğinde Brexit çıkmazının devam etmesine neden olan bir süreçten geçildi. Ticaret müzakerelerinde anlaşma sağlayamayan ABD ile Çin'in ise misillemeleri hız kazandı.
Bu dönemde ABD Başkanı Donald Trump, Çin'in müzakere sürecini uzattığını öne sürerek 200 milyar dolarlık Çin ürününe uygulanan yüzde 10'luk gümrük vergisi oranının yüzde 25'e çıkarılacağını duyurdu. Çin ise ABD'nin bu hamlesi karşılığında 60 milyar dolarlık ABD menşeli ürünlere gümrük tarifesini yüzde 5 ila yüzde 25 oranında artırdı.
Trump'ın, son olarak, Amerikan şirketlerinin Huawei dahil Çinli teknoloji şirketleri ile iş birliği yapmasının önünü kesmeyi amaçlayan başkanlık kararnamesini imzalaması ise teknoloji sektöründe ciddi sarsıntıya neden oldu.
Jeopolitik riskler ikinci çeyrekte de gündemden düşmezken, ABD'nin, İran Devrim Muhafızları Ordusu'nu (DMO) ABD'nin yabancı terör örgütleri listesine eklendiğini duyurması ve İran'ın buna karşılık ABD Merkez Kuvvetleri'ni (CENTCOM) terör örgütleri listesine alması, iki ülke arasındaki gerilimin başlangıcı olarak tarihe geçti.
ABD'nin küresel çapta jeopolitik risklerdeki artışta başrol oynaması, ülke ekonomisinde etkilerini gösterirken, ABD Merkez Bankası (Fed), ikinci çeyrek itibarıyla yılın ilk faiz indiriminin sinyalini vererek 2008 küresel ekonomik krizi sonrası uyguladığı gevşeyici politikalara geri döneceğine işaret etti.
Yurt içinde ise 31 Mart yerel seçimleri kapsamında AK Parti'nin Büyükçekmece ve tüm İstanbul için seçim sonuçlarına itiraz etmesi, iç siyasi gelişmelerin gündemde kalmasını sağladı.
Öte yandan, Trump'ın Golan Tepeleri konusundaki açıklamasının ardından ABD'yle bozulan ikili ilişkiler, ABD'nin Türkiye'ye kasım ayında gönderilmesi planlanan iki F-35 için hazırlık faaliyetlerinin ve sevkiyatların durdurulduğunu açıklamasıyla daha da gerildi.
Jeopolitik risklerin ortasında iç piyasayı canlandırmaya yönelik ekonomi yönetiminin açıkladığı teşvik paketleri, BDDK hamleleri ve TCMB'nin piyasaya hem sözle hem de repo ihaleleri yoluyla müdahaleleri sonucunda mart-mayıs döneminde pay piyasalarında görülen düşüş haziran ayında telafi edildi.
Söz konusu gelişmelerle Borsa İstanbul'da BIST 100 endeksi, mayıs ayında 83.535,32 puanla yılın en düşük seviyesine gerilerken, haziranda kayıplarını telafi ederek ikinci çeyreği 96.485,32 puandan tamamladı. Aynı dönemde dolar/TL ise 6,25 seviyelerinden düşüşe geçerek haziran sonunda 5,84'e geriledi.
ABD 10 yıllık tahvil faizleri, ilk çeyrekteki düşüşünü sürdürerek yüzde 2 psikolojik sınırının altına indi ve yüzde 1,97'yi gördü. Türkiye'de uzun vadeli tahvil faizleri, mayıs ayında yüzde 21,53 ile yılın en yüksek seviyesini görmesinin ardından haziran sonunda yüzde 16,7 oldu. Altının onsu ise risk algısı artan yatırımcının güvenli limanlara yönelmesiyle ikinci çeyreği yüzde 9,1'lik artışla 1.409,60'tan tamamladı. Gram altın ise kademeli yükselişini sürdürerek haziran ayını 262,5 liradan kapattı.
Yılın ikinci çeyreğinde finansal piyasalar açısından öne çıkan olaylar şöyle:
1 Nisan:
- İngiliz parlamentosunun alt kanadı Avam Kamarası'nda 4 Brexit senaryosuna ilişkin yapılan oylamada hiçbir seçenek çoğunluk desteği bulamadı.
2 Nisan:
- ABD, Türkiye'ye kasım ayında gönderilmesi planlanan iki F-35 uçağı için hazırlık faaliyetlerinin ve uçakla ilgili sevkiyatların durdurulduğunu açıkladı.
3 Nisan:
- Enflasyon, martta aylık yüzde 1,03, yıllık yüzde 19,71'lik artış kaydetti.
- İngiliz Parlamentosu, anlaşmasız Brexit tasarısını reddetti.
4 Nisan:
- TCMB, döviz karşılığı TL swap piyasasında vadesi gelmemiş toplam swap işlem miktarını, döviz ve efektif piyasaları işlem limitlerinin yüzde 30'undan yüzde 40'ına çıkardı.
- S&P, gelişmekte olan ülkelerle ilgili analistlerle gerçekleştirdiği toplantıda, Türkiye'de borç çevirme konusunda kısa vadede önemli bir risk görülmediğini kaydetti.
- Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), Türkiye'de sorunlu krediler alanındaki çalışmalarını derinleştireceğini belirtti.
8 Nisan:
- TCMB, döviz karşılığı TL swap piyasası için TL faiz oranını yüzde 25,5'ten yüzde 24'e indirdi.
- TCMB, 22 Mart'ta ara verdiği bir hafta vadeli repo ihalelerine tekrar başladı.
- ABD Başkanı Trump, DMO'nun, ABD'nin yabancı terör örgütleri listesine eklendiğini duyurdu. İran Milli Güvenlik Yüksek Konseyi, buna karşılık CENTCOM'u terör örgütleri listesine aldığını açıkladı.
9 Nisan:
- IMF, ekonomik aktivitedeki azalış ve artan risklere işaret ederek, küresel büyüme tahminini 2019 için yüzde 3,5'ten yüzde 3,3'e çekti, 2020 için ise 3,6'da bıraktı.
- IMF, Türkiye ekonomisinin bu yıl yüzde 2,5 daralacağı, 2020'de ise yüzde 2,5 büyüyeceği öngörüsünde bulundu.
- IMF, Avro Bölgesi'ne yönelik büyüme beklentisini 2019 için yüzde 1,6'dan yüzde 1,3'e, 2020 için yüzde 1,7'den yüzde 1,5'e revize etti. Çin ekonomisine ilişkin büyüme beklentisini 2019 için yüzde 6,2'den 6,3'e yükselten IMF, 2020 için ise 6,2'den 6,1'e çekti.
- AK Parti Büyükçekmece ve tüm İstanbul için seçim sonuçlarına itiraz etti.
10 Nisan:
- Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Yeni Ekonomi Programı kapsamında "Yapısal Dönüşüm Adımları" paketini açıkladı.
- ECB, politika faizini değiştirmeyerek yüzde 0'da, mevduat faizini yüzde eksi 0,40'ta ve marjinal fonlama faizini yüzde 0,25'te bıraktı.
- Fed'in 19-20 Mart'ta gerçekleştirdiği toplantıya ilişkin tutanaklarda, ekonomik aktiviteye ilişkin önemli belirsizlikler bulunduğu, bu nedenle faiz adımları konusunda esnek olunması gerektiği vurgulandı.
- Brüksel'de gerçekleştirilen Liderler Zirvesi'nde, Brexit'in ertelenmesi yönünde anlaşmaya varıldı. Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin liderlerini, İngiltere'nin birlikten ayrılış tarihinin ertelenmesini görüşmek üzere bir araya getiren zirvenin sonuç bildirgesinde, İngiltere Başbakanı Theresa May'in Brexit tarihini erteleme talebine AB Konseyi'nin olumlu yanıt verdiği belirtilerek, "31 Ekim 2019'a kadar geçerli olacak erteleme, sadece gerekli olduğu kadar uzatılmalıdır. Eğer ayrılık anlaşması taraflarca bu tarihten önce onaylanırsa Brexit bir sonraki ayın ilk gününde gerçekleşir." ifadelerine yer verildi.
11 Nisan:
- Cari işlemler hesabı şubatta 718 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari açık 17 milyar 44 milyon dolar oldu.
- İngiltere Başbakanı May, Brexit anlaşmasını mayısta parlamentodan geçirip 1 Haziran'da AB'den resmen ayrılmak istediğini söyledi.
15 Nisan:
- TCMB, bir hafta vadeli repo ihalelerine ve TL depoları karşılığı döviz depoları ihalelerine ara verdi.
- TCMB, döviz karşılığı TL swap piyasasında vadesi gelmemiş toplam swap işlem miktarını, döviz ve efektif piyasaları işlem limitlerinin yüzde 10'undan yüzde 20'sine çıkarırken, söz konusu piyasada TL faiz oranını yüzde 24'ten yüzde 25,50'ye yükseltti. Banka ayrıca, bu piyasada aynı gün valörlü işlemler için işlem saatlerini 10.00-10.45'ten 10.00-12.00'ye uzattı.
- Türkiye'de işsizlik oranı, ocakta geçen yılın aynı ayına göre 3,9 puan artarak yüzde 14,7'ye yükseldi.
16 Nisan:
- Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, S-400 konusunda ABD Kongresi'ne sunulan yaptırım teklifinin kabul edilse dahi Trump'ın muafiyet yetkisini kullanmasını beklediklerini bildirdi.
- AK Parti, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimlerinin iptali ve yenilenmesi için Yüksek Seçim Kurulu'na olağanüstü itiraz dilekçesini sundu.
17 Nisan:
- Çin ekonomisi, 2019'un ilk çeyreğinde yıllık yüzde 6,4 büyüdü.
- AB, Boeing'e sağlanan destekler nedeniyle ABD'ye 20 milyar dolarlık ticari misilleme hazırlığı yapıldığını açıkladı.
22 Nisan:
- ABD, İran'dan petrol ithalatına muafiyetin kaldırılacağını duyurdu. ABD yönetiminin kararıyla ABD'nin İran'dan petrol alımına yaptırım getiren kararından 2 Mayıs'a kadar 180 günlüğüne muaf tutulan Çin, Hindistan, Japonya, Güney Kore, Tayvan, Türkiye, İtalya ve Yunanistan'ın muafiyetleri sona erecek.
25 Nisan:
- Japonya Merkez Bankası (BoJ), para politikasında değişikliğe gitmezken, faizi yüzde eksi 0,1 düzeyinde bıraktı.
- TCMB, politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını yüzde 24 düzeyinde sabit tuttu.
26 Nisan:
- ABD ekonomisi, 2019'un ilk çeyreğinde yüzde 3,2 büyüdü.
- Trump, OPEC ile görüşerek petrol fiyatlarının düşürülmesi gerektiğini söyledi.
28 Nisan:
- İspanya'da gerçekleştirilen erken genel seçimi, mevcut durumdaki azınlık hükümeti ile iktidarda olan Sosyalist İşçi Partisi (PSOE) kazandı. Buna karşın PSOE, tek başına iktidara gelecek çoğunluğu elde edemedi.
29 Nisan:
- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Trump arasında gerçekleştirilen görüşmede, Rusya Federasyonu'ndan S-400 savunma sisteminin tedariki konusunda çalışma grubu kurulması teklifi gündeme getirildi. İkili ve bölgesel meselelerin ele alındığı görüşmede, 75 milyar dolarlık ticaret hedefi yeniden teyit edildi ve atılacak adımlar değerlendirildi.
30 Nisan:
- TCMB Başkanı Murat Çetinkaya, yılın ikinci Enflasyon Raporu Toplantısı'nda, enflasyonun 2019 sonunda yüzde 14,6 olarak gerçekleşeceğini, 2020 sonunda yüzde 8,2'ye, 2021 sonunda yüzde 5,4'e geriledikten sonra orta vadede yüzde 5 düzeyinde istikrar kazanacağının tahmin edildiğini bildirdi.
- AB ekonomisi, 2019'un ilk çeyreğinde yüzde 1,2 büyüdü.
1 Mayıs:
- Fed, politika faizini yüzde 2,25-2,50 aralığında sabit tuttu. Karar sonrası Fed Başkanı Jerome Powell'ın enflasyonun ısrarcı şekilde düşük kalması halinde para politikasına, bunu hesaba katarak yön vereceklerini belirtmesi "şahin" bir duruş olarak algılandı.
2 Mayıs:
- TCMB bünyesinde TL karşılığı altın swap piyasası açılırken, söz konusu piyasada vadesi gelmemiş toplam altın swap miktarı 100 ton olarak belirlendi.
- İngiltere Merkez Bankası (BoE), politika faizini değiştirmeyerek yüzde 0,75'te bırakırken, 435 milyar sterlinlik varlık alım hedefini korudu.
- Trump, kongreden ABD-Meksika sınırındaki insani durum için ek 4,5 milyar dolarlık bütçe talebinde bulundu.
3 Mayıs:
- Enflasyon, nisanda aylık yüzde 1,69, yıllık yüzde 19,50'lik artış kaydetti.
- TCMB tarafından zorunlu karşılık uygulamasında resmi kuruluşlar mevduatı ve katılım fonu kapsamı, Kamu Haznedarlığı Yönetmeliği kapsamındaki kurumların mevduatı ve katılım fonunu da içerecek şekilde genişletildi.
- Fitch Ratings, Türkiye'nin "BB" olan kredi notunu teyit etti, not görünümünü ise "negatif"te bıraktı.
- Trump, Çin'in müzakere sürecini uzattığını öne sürerek, 200 milyar dolarlık Çin ürününe uygulanan yüzde 10'luk gümrük vergisi oranının yüzde 25'e çıkarılacağını duyurdu.
9 Mayıs:
- TCMB, 8 Nisan'da tekrar başladığı bir hafta vadeli repo ihalelerine bir süreliğine ara verirken, TL zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilebilmesi imkanı azami oranını da yüzde 40'tan yüzde 30'a indirdi.
- TCMB, yabancı para zorunlu karşılık oranlarını tüm vade dilimlerinde 100 baz puan artırdı.
- Japonya'ya yük taşıyan iki petrol tankeri Umman Körfezi'nde saldırıya uğrarken, ABD yönetimi saldırıdan dolayı İran'ı suçladı.
- Trump, İran'ın son dönemdeki adımlarını "tehditkar" şeklinde nitelendirerek, bir yandan üstü kapalı olarak Tahran'ı tehdit etti, diğer yandan yeni bir nükleer anlaşma için İranlı liderlerle konuşmaya açık olduğunu söyledi.
10 Mayıs:
- TCMB, Döviz Karşılığı TL Swap Piyasası ve TL Karşılığı Altın Swap Piyasası için TL faiz oranını yüzde 24'ten yüzde 25,5'e yükseltti.
- İngiltere ekonomisi, 2019'un ilk çeyreğinde beklentiler doğrultusunda yüzde 1,8 büyüdü.
- Çin, ABD'nin 200 milyar dolar değerindeki Çin menşeli ürünlere uygulanan yüzde 10'luk vergi oranını yüzde 25'e çıkarmasına ilişkin gerekli önlemleri alacağını duyururken, Washington yönetimine orta yolda buluşma çağrısı yaptı.
- ABD ile Çin arasında yürütülen ticaret müzakereleri, bir sonuç alınamadan sona erdi.
13 Mayıs:
- Ödemeler dengesi, martta 589 milyon dolar açık verdi. 12 aylık cari açık ise 12 milyar 829 milyon dolarla Aralık 2009'dan bu yana en düşük seviyesini gördü.
- Trump, Çin ile müzakerelerin sonlanmasının ardından "Şi Cinping ile aramdaki ilişki oldukça güçlü. Geleceğe yönelik görüşmeler devam edecek." ifadelerini kullandı.
- Çin, 60 milyar dolarlık ABD menşeli ürünlere gümrük tarifesinin yüzde 5 ila yüzde 25 oranında artırdığını bildirdi.
14 Mayıs:
- Sri Lanka'da 21 Nisan'da gerçekleşen terör saldırılarının ardından Müslümanlara yönelik saldırıların artması üzerine ülkenin kuzeybatı bölgesinde sokağa çıkma yasağı ilan edildi.
- İran, Trump'ı "savaşa doğru gidiyorsun." ifadeleriyle uyardı.
15 Mayıs:
- Türkiye'de işsizlik oranı, şubatta geçen yılın aynı ayına göre 4,1 puan artarak yüzde 14,7'ye yükseldi.
- Trump, Amerikan şirketlerinin Huawei dahil Çinli teknoloji şirketleri ile iş birliği yapmasının önünü kesmeyi amaçlayan başkanlık kararnamesini imzaladı. Çin, karara tepki gösterdi.
- Almanya ekonomisi, 2019'un ilk çeyreğinde yüzde 0,6 büyüdü.
- AB ekonomisi 2019'un ilk çeyreğinde yüzde 1,2 büyüme kaydetti.
16 Mayıs:
- Mehmet Ali Akben, BDDK Başkanlığı'na yeniden atandı.
17 Mayıs:
- Trump, ABD'nin Türkiye'den yaptığı çelik ithalatına uyguladığı yüzde 50 oranındaki gümrük vergisinin yüzde 25'e indirildiğini açıkladı.
- Trump, ABD ile ticarette vergi avantajı sağlayan GTS kapsamındaki ülkeler listesinden Türkiye'nin çıkarıldığını bildirdi.
20 Mayıs:
- Trump, İran'ı bir kez daha tehdit ederek, "Eğer İran savaşmak istiyorsa bu, İran'ın resmen sonu olur." ifadesini kullandı.
- Google, Çinli teknoloji şirketi Huawei'nin ABD tarafından kara listeye alınmasının ardından Huawei kullanıcılarının Google ürünlerine olan erişimini askıya aldı.
21 Mayıs:
- TCMB, Döviz Karşılığı TL Swap Piyasası ve TL Karşılığı Altın Swap Piyasası için TL faiz oranını yüzde 25,5'ten yüzde 24'e indirdi.
- TCMB, 9 Mayıs'ta ara verdiği bir hafta vadeli repo ihalelerine tekrar başladı.
- OECD, 2019 küresel büyüme tahminini yüzde 3,3'ten yüzde 3,2'ye çekerken, 2020 için beklentisini değiştirmeyerek yüzde 3,4 düzeyinde korudu. Kuruluş, Avro Bölgesi'ne yönelik beklentisini ise 2019 için yüzde 1,8 'den yüzde 1,2'ye, 2020 için yüzde 1,6'dan yüzde 1,4'e çekti.
- OECD, Türkiye'nin büyüme tahminini 2019 için yüzde eksi 1,8'den yüzde eksi 2,6'ya, 2020 için yüzde 3,2'den yüzde 1,6'ya revize etti.
- BDDK tarafından döviz alım işlemlerinde dövizin ilgili gerçek kişinin hesabına aktarılmasının ve kullanıma açılmasının bir iş günü valörlü olarak gerçekleştirilmesine karar verilirken, kararın sadece gerçek kişilerin gün içinde satın alacağı 100 bin dolar ve üzerinde döviz alım işlemlerini kapsadığı bildirildi.
23 Mayıs:
- Bakan Albayrak, İVME (İleri, Verimli, Milli Endüstri) Finansman Paketi'ni açıkladı.
- Almanya ekonomisi, ilk çeyrekte bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 0,7 büyüdü.
27 Mayıs:
- TCMB, yabancı para mevduata ve katılım fonlarına uygulanan zorunlu karşılık oranlarını tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırdı.
31 Mayıs:
- Türkiye ekonomisi, yılın ilk çeyreğinde yüzde 2,6 küçüldü.
2 Haziran:
- Türkiye'nin Otomobili Girişim Grubu Sanayi ve Ticaret AŞ'nin kuruluşu tamamlandı ve başına Mehmet Gürcan Karakaş getirildi. "Türkiye'nin Otomobili" için kurulan şirkette Anadolu Grubu, BMC, Kök Grubu, Turkcell ve Zorlu Holding'in payları yüzde 19'ar, TOBB'un payı yüzde 5 oldu.
3 Haziran:
- Enflasyon, mayısta aylık yüzde 0,95, yıllık yüzde 18,71'lik artış kaydetti.
6 Haziran:
- Avro Bölgesi birinci çeyrekte bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 1,2 büyürken, bu rakam daha sonra yüzde 1,4'e revize edildi.
7 Haziran:
- İngiltere Başbakanı May'in Muhafazakar Parti'nin liderliğinden resmi olarak istifa ettiği bildirildi. May, Brexit referandumunun ardından istifa eden David Cameron'dan sonra Brexit sürecinin kurbanı ikinci başbakan oldu.
12 Haziran:
- TCMB, politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını yüzde 24 düzeyinde sabit tuttu.
- BDDK, mobilya alımlarında kredi kartı taksitlendirme süresini 12 aydan 18 aya çıkardı. Hava yolları ve konaklamayla ilgili yurt içine ilişkin kredi kartı harcamalarında taksit sınırlamasını 9 aydan 12 aya revize eden BDDK, kurumsal kredi kartlarında 12 ay olan genel taksit sınırını 18 ay olarak değiştirdi.
13 Haziran:
- BDDK, banka kartları ve kredi kartları hakkındaki yönetmeliğinde değişikliğe giderken, daha önce limiti 15 bin lira üzerinde bulunan kredi kartlarının yüzde 35 ve 40 olan asgari ödeme oranlarını yüzde 30'a düşürdü.
14 Haziran:
- Cari işlemler hesabı, nisanda 1 milyar 334 milyon dolar açık verdi. 12 aylık cari açık, 8 milyar 634 milyon dolarla Ocak 2004'ten bu yana en düşük seviyeyi gördü.
- TCMB, finansman şirketleri için TL ve yabancı para zorunlu karşılık oranlarını tüm vadeler için sıfır olarak belirledi.
- Moody's, Türkiye'nin kredi notunu "Ba3"ten "B1"e düşürdü, not görünümünü "negatif" olarak belirledi.
17 Haziran:
- Türkiye'de işsizlik oranı, martta geçen yılın aynı ayına göre 4 puan artarak yüzde 14,1'e yükseldi.
- TCMB tarafından piyasa yapıcı bankalara açık piyasa işlemleri çerçevesinde gecelik vadeli repo işlemleri yoluyla politika faiz oranı olan yüzde 24'ün 100 baz puan altında faiz oranıyla likidite imkanı kullandırılmasına karar verildi.
19 Haziran:
- Fed, politika faizini yüzde 2,25-2,50 aralığında sabit tutarken, ilk kez faiz indirimi sinyali verdi. Gelecek dönem faiz kararlarında "sabırlı" olunacağı ifadesi karar metninden çıkarıldı.
20 Haziran:
- İran Devrim Muhafızları Ordusu Hava-Uzay Kuvvetleri, ülkenin güneyindeki Hürmüzgan eyaletinde ABD Hava Kuvvetleri'ne ait insansız hava aracını (İHA) düşürdüğünü duyurdu. ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA), olayın ardından Basra Körfezi ve Umman Körfezi'nin İran kontrolündeki hava sahasında Amerikan havacılık firmalarının uçuşlarına yasak getirdiğini açıkladı.
21 Haziran:
- ABD Başkanı Trump, gece saatlerinde İran'da 3 farklı yere saldırı düzenleyeceklerini ancak 150 kişinin hayatını kaybedebileceği bilgisini alınca saldırıdan 10 dakika önce vazgeçtiklerini duyurdu.
24 Haziran:
- Trump, İran'ın ruhani lideri Ali Hamaney'i de kapsayacak şekilde İran'a yönelik yeni yaptırımlar getiren başkanlık kararnamesine imza attı.
28 Haziran:
- BDDK, Denizbank'ın Emirates NBD Bank PJSC'ye devrine ilişkin yapılan başvuruyu uygun buldu.
30 Haziran:
- ABD Başkanı Trump, Kuzey Kore lideri Kim Jong-un ile Kuzey ve Güney Kore arasında bulunan silahsızlandırılmış bölgede buluştu.
