2014 yılında Afrikalı milyarderlerin sayısı 28'i bulurken, 2015 yılında bu sayı 23'e, 2017 yılında ise 21'e düştü. Ağırlıklı olarak telekomünikasyon, madencilik ve petrol sektörlerinde yatırım yapan bu isimlere bakıldığında en merak edilen sorulardan biri "zenginin oldukça zengin, yoksulun ile alabildiğine yoksul olduğu kıtada zenginliğin nasıl sınırlı ve belli bir cenahın ellerinde toplandığı" gerçeği.
Araştırmacı Hasan Aydın Afrika Araştırmacıları Derneği (AFAM) için kaleme aldığı yazısında Afrika'nın milyarderlerini yazdı. İşte Aydın'ın yazısı:
İŞTE AFRİKA'NIN EN ZENGİNLERİ
1- Aliko Dangote
Yaş: 60
Ülke: Nijerya
Gelir: 12.1 milyar dolar
Sektör: Çimento, Şeker, Un
Forbes'in 2017 yılı verilerine göre Afrika'nın en zengin iş adamı olarak dikkatleri üzerine çeken Aliko Dangote, dünya milyarderler listesinde ise 105. sırada kendine yer buldu. Aslında birkaç yıl öncesine kadar serveti 20 milyar doların üzerinde bir miktara karşılık gelen Nijeryalı milyarder, olumsuz ekonomik koşullar nedeniyle ülke parasının değer kaybetmesi sonucu dolar bazında 10 milyar doların üzerinde bir zarara uğradı. Yine de, Dangote'nin ekonomik başarı hikayesi başta ülkesinden olmak üzere birçok Afrika ülkesinden girişimcilere ilham kaynağı olmuş durumda. 1997 yılında Nijerya'da kurduğu küçük bir şirket ile sanayi sektörüne adım atan başarılı iş adamı günümüzde ülkesinin ve kıtanın en büyük çimento üreticisi olmasının yanı sıra, çimento sektöründen petrole birçok farklı alanda faaliyet gösteriyor. Ülke çapında 20.000'in üzerinde Nijerya vatandaşına istihdam olanağı sağlayan Afrikalı milyarder, ülke dışında da sayısı 15'i geçen çeşitli Afrika ülkelerinde kurdurduğu çimento fabrikaları ve Kenya ile Zambiya gibi ülkelerde sahip olduğu madencilik lisansları ile biliniyor. Üniversite eğitimini Mısır'ın ünlü üniversitelerinden biri olan el-Ezher üniversitesinde tamamlayan Dangote, birçok farklı alanda doğru yatırımlar yapmasının ve gerek kendi ülkesinde gerekse diğer Afrika ülkelerinde istihdam olanakları sunmasının neticesinde çimento, şeker ve un ile ün saldığı ve zenginleştiği Afrika pazarında yerini sağlamlaştırmış gibi görünüyor. “Afrika'nın altın çocuğu” olarak nitelendirilen, evli ve üç çocuk babası Aliko Dagote'nin kıtanın sürekli ön plana çıkarılan yoksulluk ile olan mücadelesinde aktif rol alması isteniyor ve bekleniyor.
2- Nicky Oppenheimer
Yaş: 72
Ülke: Güney Afrika
Gelir: 7 milyar dolar
Sektör: Elmas ve mücevher sektörü
Güney Afrika'nın en zengini ve Afrika kıtasının en zengin ikinci milyarderi olan Nicky Oppenhimer, dünya milyarderler listesinde 234. sırada yer alıyor. Güney Afrika'nın cazibe merkezlerinden biri olan Johannesburg'ta yaşayan evli ve bir çocuk babası Oppenheimer, üniversite eğitimini Oxford Üniversitesi'nde tamamladı. Geçmişte sektöre adım atması ile beraber “De Beers Madencilik Şirketi” ve dedesi tarafından kurulan Anglo-American Şirketi'nde başkanlık görevinlerini yürüten Oppenheimer, Rusya ve Avustralya'nın kıtadaki elmas rekabetine dahil olmasıyla beraber onlarla giriştiği rekabet ile biliniyor. Her ne kadar kendisi ve ailesi gerek Afrika'nın gerekse dünyanın en zengin milyarderlerinden olsa da, gerek Oppenheimer ailesinin elde ettikleri servetin gerekse kurdukları şirketler sömürgecilik dönemi pratiklerinden oldukça yoğun bir şekilde faydalandığı bilinen bir gerçek. Dolayısıyla Oppenheimer ve ailesi Afrika'da sömürgecilerin gelişi ile birlikte zenginleşen ve söz sahibi olmaya başlayan milyarderler arasında değerlendiriliyor.
3- Mike Adenuga
Yaş: 64
Ülke: Nijerya
Gelir: 5.8 milyar dolar
Sektör: Telekomünikasyon, petrol
Evli ve 7 çocuk babası olan Mike Adenuga Nijerya'nın en zengin ikinci, Afrika'nın ise en zengin üçüncü milyarderi konumunda. Dünya milyarderler listesinde 250. sırada yer alan Nijeryalı, ülkesinin önemli şehirlerinden Lagos'ta yaşamını ve faaliyetlerini sürdürüyor. Servetini büyük oranda telekomünikasyon sektörüne borçlu olan Nijeryalı milyarderin sahibi olduğu Globacom Nijerya'nın en büyük ikinci telekom operatörü konumunda ve 36 milyon kullanıcıya hitap ediyor. Globacom ayrıca Gana ve Benin gibi Nijerya dışındaki ülkelerde de faaliyet gösteriyor. Üniversite eğitimini New York'ta bulunan Pace Üniversitesi'nde alan Nijeryalı milyarderin aynı zamanda petrol üretimi alanında da faaliyet göstermeye başlaması ise etki alanının oldukça genişlemesine neden olmuş. Tıpkı Afrika'nın en zengin ismi olan Dangote örneğinde olduğu gibi, Adenuga'nın serveti de Nijerya'nın kötü yönetilen ekonomisinden ve ulusal paranın değer kaybetmesinden olumsuz yönde etkilenmiş. Yine de üniversite yıllarında taksi şoförlüğü yaparak eğitimini sürdüren Adenuga, 6 milyar dolara yaklaşan serveti ile kıtanın ve dünyanın önemli milyarderleri arasında kendine yer bulmuş durumda.
4- Johann Rupert
Yaş: 67
Ülke: Güney Afrika
Gelir: 5.5 milyar dolar
Sektör: Lüks ürünler
Güney Afrika'nın Cape Town şehrinde yaşayan evli ve üç çocuk babası Johann Rupert, ülkesinin en zengin ikinci, kıtanın en zengin üçüncü milyarderi olma konumu ise kendisi ile aynı miktarda servete sahip olan bir başka Güney Afrikalı Chrisroffel Wiese ile paylaşıyor. 2017 verilerine göre dünya milyarderler listesinde ilk 250 kişi arasında yer alan Rupert'in sahibi olduğu zenginlik kısmen ülkede bir zamanlar etkili olan beyaz sömürgeciliğinin bir ürünü niteliğinde. Her ne kadar sahibi olduğu “Compaigne Financiere Richemont” isimli şirketin merkezi İsviçre'de olsa da, şirketin hissedarları ve yöneticileri olan isimlerin neredeyse tamamı Güney Afrikalı. Söz konusu şirket, 1998 yılında Johann Rupert'in babasının 1940 yılında kurduğu ve tütün alanında faaliyet gösteren Rembrandt Grup Limited Şirketi'nin yatırımlarından faydalanarak kuruldu. Johann Rubert'in diğer bir çok alanda da yatırımları bulunuyor.
4- Christoffel Wiese
Yaş: 76
Ülke: Güney Afrika
Gelir: 5.5 milyar dolar
Sektör: Perakendecilik
Forbes'in verilerine göre Afrikanın en zengin dördüncü ismi olma vasfını vatandaşı Johann Rupert ile paylaşan Christoffel Wiese dünya milyarderleri arasında da ilk 250 isim arasında kendisine yer bulmuş durumda. Evli ve üç çocuk babası olan Güney Afrika'lı milyarder, ülkesinin başkenti Cape Town'da yaşıyor. Servet edinimi yolunda alışılmışın dışında bir sektörde faaliyet göstermesi ile karşımıza çıkan Wiese, günümüzde 30 farklı ülkede 11.000'den fazla perakende mağazasının sahibi ve yöneticisi hükmünde. Wiese, bu sektörde Afrika'nın ve dünyanın önde gelen isimleri arasında. Kendisini Güney Afrikalı bir melez olarak nitelendirilen Wiese'in başı zaman zaman Güney Afrika hükümeti ile de derde girmiyor değil. Örneğin Güney AFrika'lı milyarder Ağustos 2012'de ülke hükümetince 270 milyar dolardan fazla vergi kaçırmakla suçlanmıştı. Çok sayıda şirketin yönetim kurulunda yer alan Wiese, her ne kadar perakencelik alanın da ün yapsa da, yatırımları bu alanla sınırlı kalmamakla ve altın ve elmas madenciliği ile gayrımenkul şirketleri noktasında da çeşitli faaliyetleri bulunmaktadır.
6- Nassef Sawiris
Yaş: 56
Ülke: Mısır
Gelir: 5.3 milyar dolar
Sektör: İnşaat, Kimyasal Maddeler
Dünyanın en zengin milyardeleri sıralamasında 269. sırada yer alan evli ve 4 çocuk babası Nassef Sawiris, Mısır'ın başkenti Kahire'de yaşıyor. Ülkesinin en zengin iş adamı olan Sawiris, aile şirketi Orascom'un bir parçası ve dünyanın en büyük azotlu gübre üreticilerinden biri olan “Orascom İnşaat Endüstrileri” isimli şirketin sahibi. Şirket 2015 yılından itibaren Orascom İnşaat ve Orascom İnşaat Endüstrileri isimleriyle ikiye ayrılmış durumda. Kıpti kökenli olan Mısırlı iş adamı ayrıca Adidas'ın hisselerinin de % 7'sini elinde bulunduruyor. Üniversite eğitimini Chicago Üniversitesi'nde tamamlayan Sawiris'in, 2015 yılında Mısırlı öğrencilerin faydalanması için babasının -ki babası ve kardeşi de Afrikalı milyarderler listesinde- adına açılan bir burs programına, 20 milyon dolar bağış yaptığı biliniyor. Kendisi ve ailesi Mısır'ın önde gelen zenginlerinden.
7- Naguib Sawiris
Yaş: 63
Ülke: Mısır
Gelir: 3.7 milyar dolar
Sektör: Telekomünikasyon
Evli ve 4 çocuk babası olan Sawiris, Afrika'nın en zegin 7. milyarderi. Naguib Sawiris'de Mısır'ın en zenginlerinden olan kardeşi gibi aile şirketleri olan Orascom'un başında. Fakat ağabey Naguib Sawiris'in kardeşi Nassef Sawiris'ten farklı inşaat sektörü ve kimyasal ürünler üzerine yatırım yapan ağabeyinin aksine telekomünikasyon alanında faaliyet göstermesi. Ağabey Sawiris'in servetinin bu denli büyümesinde, aileden gelen zengin köklerin yanı sıra Kahire temelli faaliyet gösteren “Orascom Telekom Medya&Teknoloji” isimli şirketin rolü büyük. Birçok Ortadoğu ülkesinin yanı sıra Kuzey Kore'de de faaliyet gösteren şirket, Kuzey Kore'nin tek 3-G hizmet veren mobil operatörüne sahip. Mısır ve Kuzey Kore'de iktidarlar ile zaman zaman sıkıntılar yaşayan bu şirketin dışında, ağabey Sawiris Kanada ve Avustralya ile birlikte Afrika'nın çeşitli ülkelerinde de altın madenciliği (değerli taş madenciliği) alanında faaliyet gösteren çeşitli şirketlere sahip. Sawiris ayrıca Mısır'da bir TV kanalının ve birçok su-altı şebekesinin de sahibi. Kıpti kökenli iş adamını dünyanın gündemine getiren olay ise ekonomik başarılarından ziyade Suriyeli mülteciler ile ilgili bir söylemi. Sawiris, mülteci ölümlerinin fazlalaştığı günlerde mültecileri yerleştirmek ve onlara “insanca” bir yaşam sunmak için ada satın almak istediğini ve İtalya ile Yunanistan devletlerinden bu konuda kendisine gerekli kolaylığı göstermesini arzu ettiğini dile getirerek dünyanın gündemine oturmuştu. Ne var ki, tüm bu iyi niyetli söylemlerine rağmen geçtiğimiz aylarda Twitter'dan paylaştığı ve Müslümanlara hakaret ettiği konusunda yoğun eleştiriler alan tesettürlü Mickey Mouse fotoğrafı Mısır'da büyük tepki çekti. Kendisi daha sonra özür dilese de, hakkında İslam'a ve Müslümanlara hakaretten savcılığa suç duyurusunda bulunuldu.
8- Isabel Dos Santos
Yaş: 44
Ülke: Angola
Gelir: 3.2 milyar dolar
Sektör: Çeşitli Yatırımlar
Angola'nın en zengin ismi olan Isabel Dos Santos 37 yıl boyunca ülkeyi yöneten ve geçtiğimiz aylarda görevi bırakan eski devlet başkanı Jose Eduardo Dost Santos'un kızı. Afrika'nın en zengin kadını olarak karşımıza çıkan Santos'un bu denli büyük bir mirasa sahip olmasında Angola ve Portekiz'de yaptığı çeşitli yatırımlardan ziyade babasının rolü oldukça fazla. Zira yapılan araştırmalar, babasının birçok Angola şirketinin hisselerini kendisine devrettiğini gösteriyor. SSCB'ye bağlı bir cumhuriyet iken Azerbaycan'da doğan ve İngiltere'de eğitim alan Isabet Dos Santos, 2016 Haziranı'nda o günlerde henüz görevden ayrılmayan babası tarafından Angola'nın resmi petrol şirketinin başına atansa da, babasının görevi bırakmasının ardından geçtiğimiz aylarda görevinden alındı. Babasının kendisine sağladığı kolaylık ve bağlantıları her fırsatta reddeden ve bağımsız bir iş kadını olduğunu vurgulayan Santos, telekomünikasyon, enerji (bilhassa petrol) ve bankacılık alanlarında çeşitli yatırımlara sahip vizyoner bir imaj çiziyor.
9- Issad Rebrab ve Ailesi
Yaş: 73
Ülke: Cezayir
Sektör: Yiyecek
Gelir: 3.1 milyar dolar
Cezayir'in en zengin isimlerinden olan evli ve 5 çocuk babası Issad Rebrab, ülkesinin Fransa'dan ayrılıp bağımsızlığını kazanması için savaşan bir babanın oğlu. Rebrab, Cezayir'in ilk ve en büyük özel şirketi olan ve ülkesinin yanı sıra kıta Avrupası ve Brezilya'da da faaliyet gösteren Cevital Grup'un kurucusu. 1971 yılında kurulan söz konusu şirket, 3 kıtada 26 yan kuruluşa sahip ve 18.000 kişiyi istihdam ediyor. Kendisi daha çok batmak üzere olan Avrupalı şirketleri satın alıp yeniden yapılandırma çabaları ile bilinen Rebrab ve ailesi, yatırımları vasıtasıyla daha ziyade çelik, gıda, tarımsal ticaret ve elektrik-elektronik alanlarında faaliyet gösteriyor. 1971'de başladığı sanayi faaliyetlerinde Cevital Grup ile zirveye ulaşan Cezayirli milyarder aynı zamanda ülkesinde bir medya grubunun da sahibi ve 5 çocuğunu da kendi şirketinde çalıştırıyor.
10- Mohamed Mansour
Yaş:69
Ülke: Mısır
Gelir: 2.7 milyar dolar
Sektör: Çeşitli
İşletme üzerine yüksek lisansını ABD'nin Alabama eyaletindeki bir üniversitede yapan evli ve iki çocuk babası Mısırlı milyarder ülkesinde başarılı bir iş adamı ve eski bir siyasetçi kimliği ile ön plana çıkıyor. İskenderiye'de yaşayan ve Mısır'ın en büyük ikinci şirketi olan Mansour Grup'un başkanlığını yürüten Mohamed Mansour, aile kökleri itibariyle ülkenin iş hayatında önde gelen bir aileye mensuptur. Öyle ki, aile şirketi olan Mansour Grup, Mısır'ın en başarılı şirketlerinden 9'unu elinde bulundurmaktadır. İki kardeşi ile birlikte Mansour Grup'u idare eden başarılı iş adamı ve kardeşleri Chevrolet, Marlbora, General Motors, Caterpillar ve McDonalds gibi ünlü markaların Mısır temsilciliklerini almış durumdadır. 2006 ve 2009 yılları arasında Ulaştırma Bakanı olarak görev yapan Mohammed Mansour, meydana gelen ölümlü bir tren kazasının ardından, Ekim 2009'da bu görevinden istifa etmiştir.
