Dolar

32,3756

Euro

34,9900

Altın

2.325,96

Bist

9.090,31

Büyük Selçuklu ve Büyük Fetih

Büyük Selçuklu sultanları, 1029-1157 yılları arasında hüküm sürmüşlerdir. Bu devlete ismini veren Oğuzlar Kınık boyu'dan Selçuk Bey Cend şehrinde kendi devletini kurdu

4 Yıl Önce Güncellendi

2020-09-29 10:23:23

Büyük Selçuklu ve Büyük Fetih

Büyük Selçuklu sultanları, 1029-1157 yılları arasında hüküm sürmüşlerdir. Bu devlete ismini veren Oğuzlar Kınık boyu'dan Selçuk Bey Cend şehrinde kendi devletini kurdu. Karahanlılar ve Samanîler arasındaki hakimiyet mücadelesinde Samanîlerin yanında yer aldı. Savaşta ölen oğlu Mikail'in oğulları olan Tuğrul Bey ve Çağrı Bey yanına alarak kendi yetiştirdi. 1007 veya 1009 yılında Cend'de öldü. Tuğrul Bey Büyük Selçuklu Devleti'nin kurucusu ve ilk hükümdarıdır.

Kurucu dönem ve fetih süreci

Selçuklu Devleti'nin kurucusu olan Selçuk Sübaşı, Dokak adlı bir beyin oğlu olup, Oğuz Yabguluğu'nun ordu komutanı idi. Daha sonra Oğuz Yabgusu ile bozuşarak Aral Gölü yakınlarındaki Cend şehrine geldi (960). Burada kendisi ve O'na bağlı Oğuzlar Müslümanlığı kabul ettiler. Selçuk Sü-başı, Cend şehrinde 1009 yılında yüz yaşını aşkın iken öldü. Beş oğlu vardı. Bunlar Mikail (oğulları Tuğrul ve Çağrı Beyler Büyük Selçuklu Devleti'ni kuracaklardır), İsrail Arslan Yabgu (torunu Kutlamışoğlu Süleyman Şâh Anadolu Selçuklu Devleti'ni kuracaktır), Musa İnanç Yabgu, Yusuf Yınal Bey ve Yunus Bey.

Horasan'a geliş

Tuğrul ve Çağrı Beyler, amcaları İnanç Musa Yabgu ile birlikte Horasan'a geldiler. Burada 1035 yılında başlattıkları yurt tutma savaşını kazanarak Selçuklu Devleti'nin temelini attılar. Gazneli Sultan Mes'ud, Oğuzlar'ı Horasan'dan çıkarabilmek amacıyla 1039 yılında büyük bir ordu ile Oğuzlar'ın üzerine yürüdü. Tamamen süvari olan Tuğrul ve Çağrı Beyler komutasındaki Oğuz ordusu, Gazneliler'e karşı büyük bir yıpratma savaşına başladılar. Nihayet son darbeyi vurmak üzere Dandanakan denilen yerde Gazne ordusunun karşısına çıkan Selçuklular burada üç günlük bir savaştan sonra büyük bir zafer kazandılar (23/24 Mayıs 1040). Gazne ordusunun bütün ağırlıkları, hazineleri Selçuklular'ın eline geçti. Dandanakan Savaşı'nın olduğu alanda taht kuran Oğuz ileri gelenleri Sultan Tuğrul'u tahta çıkararak O'nu Horasan hükümdarı olarak ilân ve biat ettiler.

Sultan Tuğrul Dönemi (1040-1063)

Dandanakan Savaşı'yla devletini kuran Sultan Tuğrul devrinde doğuda Harezm ülkesi içlerinden batıda Anadolu'da Muradiye, Erciş bölgelerine kadar olan yöre Selçuklular'ın eline geçti. Başlangıçta Nişâbur iken daha sonra başkenti Rey şehrine taşıyan Sultan Tuğrul devrinin en önemli olayı şüphesiz Abbasî Halifesi ile olan ilişkileridir. Sultan Tuğrul, Doğu Anadolu'ya girdiği sırada, Abbasî Halifesi Kaim Bî Emrillah'tan bir mektup aldı. Halife kendisinin Şiî Büveyhoğulları'nın ve Türk asıllı Arslan Besasîrî'nin elinden kurtarılmasını rica ediyordu. Bunun üzerine Bağdat'a yürüyen Tuğrul, Büveyhoğulları Devleti'ni ortadan kaldırdı (1055), Arslan Besasîrî ise Bağdat'tan kaçtı.Sultan Tuğrul Halife üzerinde yalnızca dinî görevleri bırakarak siyasî iktidarı kendi üzerinde topladı. Bu tarihten itibaren İslâmiyet'in liderliği tamamen Türkler'in eline geçmiş oldu. Sultan Tuğrul 1063 yılında 70 yaşında iken öldü. Evlâdı olmadığından yerine kardeşi Çağrı Bey'in büyük oğlu Süleyman, Vezir Amid'ül Mülk Kundurî'nin oldu bittisi ile tahta çıkarıldı.

Sultan Alparslan (1063-1072)

Horasan Valisi Alparslan başkent Rey üzerine yürüyerek ağabeyini tahttan indirip kendini Selçuklu Sultanı ilân etti. Vezir Kundurî'yi de azlederek yerine Nizam'ül-Mülk'ü bu makama getirdi. Saltanatının ilk yıllarında Arslan Yabgu'nun oğlu Kutlamış'ın ve kardeşi Kavurt'un isyanları ile uğraştı. Kutlamış Alparslan'la yaptığı savaşı kaybetti, kaçarken düşüp öldü (1064). Daha sonra Sultan Alparslan Gürcistan'ı ve Ermenistan'ı vergiye bağladı.

26 Ağustos 1071'de Bizanslılar ile karşı karşıya gelindi.  Bu sırada Bizans ordusundaki ücretli Peçenek ve Uzlar soydaşları Selçuklular tarafına geçtiler. Taktik gereği geri çekilen Sultan Alparslan, Bizans İmparatoru'nu üzerine çekerek ordugâhından hayli uzaklaştırdı. Durumu çok geç fark eden İmparator geri çekilme emri verdiyse de artık geç kalmıştı. Dört bir yandan Bizans ordusunu kuşatan Türkler akşama doğru koca Bizans ordusunu yok edercesine yendiler.

Sultan Melikşâh Dönemi (1072-1092)

Saltanatının ilk yıllarında, Sultan Alparslan zamanında da iki defa isyan etmiş ve affedilmiş olan amcası Kavurt tekrar isyan etti. Bu isyan bastırılarak Kavurt yayının kirişiyle boğdurularak idam olundu. Karahanlılar ülkesine yürüyen Melikşâh Semerakant'a kadar olan bölgeyi ele geçirdi. Her iki hanedanın arasında akrabalık kuruldu. Gazneliler de aynı akıbete uğradılar ve Melikşâh'ın yüksek hâkimiyetini kabul etmek zorunda kaldılar. Saltanatının son yıllarında Batınîler'le uğraşan Sultan Melikşâh 38 yaşında iken zehirlenerek öldü (1092).

Parçalanma süreci

Sultan Melikşâh'ın ölümünden kısa bir süre sonra Vezir Nizam'ül-Mülk de Batınîler tarafından öldürüldü. Şeklen Irak ve Horasan'daki Büyük Selçuklu Sultanları'na bağlı olmak üzere Kirman Selçukluları, Suriye Selçukluları ve Anadolu Selçukluları olarak İmparatorluk parçalandı. Melikşâh'tan sonra yerine 5 yaşındaki oğlu Mahmud tahta çıkarıldıysa da Berkyaruk onu tanımadı. Berkyaruk da 1104 yılında öldü. Yerine kardeşi Muhammed Tapar (1105-1118) Isfahan'da tahta çıktı. Tapar'dan sonra Selçuklu Devleti'nin son büyük hükümdarı Sultan Sançar (1118-1157) tahta çıktı.  Sançar. 1153 yılında ayaklana göçebe Oğuzlar'a tutsak oldu. Üç yıllık esaretten sonra kurtarılan Sultan Sançar 1157 yılında 72 yaşında öldü.Böylelikle parçalanma süreci de tamamlanmış oldu.

 

 

VİDEO HABER

Sahibinden 16 milyon TL'ye satılık ‘tarihi kilise’

Haber Ara