Vatandaşın temel ihtiyaçlarından ayçiçek yağı üzerinden gıda fiyatlarındaki artışa yönelik halkın tepkisi sektörel bazda devam ediyor. Hükümet fiyat istikrarını sağlamak için yoğun kulis yaparken sektör temsilcileri de çözüm için yapılması gerekenler üzerinde kafa yoruyor.
Ayçiçek yağı fiyatları tüm dünya ile birlikte Türkiye'de de yükseliyor. Kuraklık nedeniyle yüzde 10 azalan üretime yüksek talep ve kur farkı da eklenince fiyatlar tırmanışa geçti.
Türkiye'de raflardaki ayçiçek yağı fiyatı Ocak 2020 ile Ocak 2021 arasında yüzde 59,5 arttı.
REM People İş Geliştirmeden Sorumlu Başkan Yardımcısı Emre Haraççıoğlu, 2017 yılından bu yana süpermarketlerin indirim broşürlerinde yer alan bilgileri REM Insert paneliyle anlık olarak takip ve analiz ettiklerini belirtirken son 1 yılda 1 litrelik ayçiçek yağı ürünlerinde yüzde 59,5, 5 litrelik ayçiçek yağı ürünlerinde ise fiyatların yüzde 58 yükseldiğini, önceki yılda ise 1 litrelik ürünlerde artışın yüzde 32,5 litrelik ürünlerde yüzde 24 olduğunu hatırlattı.
Söz konusu artışta birden fazla sebep olduğunu belirten Haraççıoğlu, “Dünyada pandemi döneminde ayçiçek yağı tüketimi rekor seviyelere ulaşmasına rağmen kuraklık sebebiyle ihracatta öne çıkan Rusya, Ukrayna ve Moldova gibi ülkelerde üretim düştü. Dünya genelinde yüzde 10 düşen üretime karşılık talep artışı yaşandı. 2020 yılının son çeyreğinde dünyadaki ayçiçek yağının tonaj fiyatında 100 dolardan fazla artış oldu. Döviz kuruyla ithal edildiği için Türkiye'deki fiyatları da etkiledi. Ayrıca Türkiye'de tüketimin zeytinyağı ve tereyağından ayçiçek yağına kayması da artışı destekledi.” değerlendirmesinde bulundu.
Bakanlık devrede
Tarım Bakanlığı'na göre de dünyadaki ayçiçeği fiyatlarının artmasının sebebi ayçiçek yağının ikamesi olarak kullanılan kanola yağının üretiminin düşmesi ve bu sebeple de talebin ayçiçek yağına kayması olarak gösteriliyor.
Global stok uyarısı
Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, "Global stok" ifadesini kullanarak yağ fiyatlarına dair şunları kaydetmişti:
Çin, Rusya, Hindistan gibi ülkeler çok ciddi şekilde gıda siparişi verip stoklamaya başladı. İhracat ve ithalatta tarife dışı engellemeler başladı. Yani söz verilen ihracat yapılmasın diye fon koyuldu. Fiyat artışlarıyla suni engellemeler yaşanmaya başladı. Başta Güney Amerika olmak üzere çok ciddi bir kuraklık durumu var. Bu nedenle de ayrıca stoklamalar var.”
Bunlar fiyatlara etki eden nedenlerden.
"Gıda ürünlerinde fiyat artışı sürecek mi?" sorusunu cevaplayan Pakdemirli, "Evet, şu anda pandemi ve kuraklık nedeniyle ‘global stoklamalar' var. Dünya çapında bir durum bu. Mesela Çin gibi ülkeler hiç almadıkları kadar ayçiçeği yağı sipariş ettiler. Tabii bu durum geçicidir. Bakıyorsunuz, çoğu ülke gelecekteki korku nedeniyle bu stoklara gidiyor. Tabii şu anda yalnızca tahmini konuşuyoruz. Mayıs ayı gibi bir rahatlama olacağını söyleyebilirim. Elbette pandemi koşullarında da bir paralel rahatlamayla birlikte." yorumunu yapmıştı.
Sektör temsilcilerinin çözümü
Sektör temsilcileri ayçiçeği fiyatlarındaki artışın hem dış piyasadaki gelişmelerden hem de içerdeki üretim düşüşünden kaynaklandığını belirtirken fiyat odaklı bir tartışma yerine Türkiye'nin üretimi artıracak önlemler alması hususuna ağırlık veriyor. Bunun için atılacak ilk adım sulama yatırımlarının tamamlanması. Ayçiçeği tohumunda, ham yağda dışa bağımlı olan Türkiye, fiyatları kontrol edemiyor. Çiftçi uzun zamandır para kazanamadığı ayçiçeğinden bu yıl para kazanabilir. Ancak, yapılacak yanlış bir müdahale gelecek yıl için üretimi artırma beklentisi suya düşebilir. Hem üreticiyi hem de tüketiciyi koruyacak bir politikanın uygulanması önemli. Bunun yanısıra destekleme primi, mazot ve diğer desteklerin artırılması sektöre rahatlık sağlayabilir. Gerçekçi bir çözüm için de sulama yatırımlarının tamamlanarak çiftçinin veriminin ve üretimin artırılması olmazsa olmazlar arasında.
