Astana Zirvesi ve Orta Asya’nın geleceği

Orta Asya ülkeleri, 15-16 Mart'ta Kazakistan'ın başkenti Astana'da Rusya ve Çin'in içerisinde yer almadığı zirvede bir araya geldi. Zirveye ev sahibi Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Özbek Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sooronbaj Jeenbekov veTacik lider İmam Ali Rahman katıldı. Türkmenistan'ı ise Meclis Başkanı Akja Nurberdiyeva temsil etti.

Kazak Cumhurbaşkanı Nazarbayev toplantıyı başarılı bulduğunu söyledi. Nazarbayev toplantıyı, “Devlet başkanlarının katılımı ile gerçekleştirdiğimiz istişare toplantımız, pozitif komşuluk ilişkileri ve karşılıklı anlayış çerçevesinde oldukça başarılı oldu. Kazakistan olarak ortak tarih ve kültürü paylaştığımız komşu ülkeler ile yakın işbirliği içerisinde olmak istiyoruz” şeklinde değerlendirdi.

Nazarbayev, bölge ülkelerin kendi aralarındaki sorunları çözmek için Orta Asya ülkeleri dışından gelecek bir yardıma gerek olmadığını ve bölge ülkelerin kendi aralarındaki sorunları çözebileceğini ifade etti.

Ev sahibi sıfatıyla Kazak Cumhurbaşkanı Nazarbayev'in önderliğinde yürütülen toplantıda su kaynakları üzerindeki anlaşmazlıklar önemli başlıklar arasındaydı.
Eski Özbek Cumhurbaşkanı İslam Kerimov'un ölümünden sonra aktif bir dış politika izleyen Mirziyoyev, zirvede birçok soruna çözüm bulunduğunu söyledi. Komşuları ile iyi ilişkiler kuracağını söyleyen Mirziyoyev, “Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan ile olan ticaretimiz geçtiğimiz yıl, bir önceki yıla göre %20 artış gösterdi ve 3 miyar dolar seviyesine ulaştı” dedi. Bu yıl için ise hedeflerinin 5 milyar dolar olduğunu ifade etti.

Zirve için Kazakistan'da bulunan Özbek Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, Kazak Cumhurbaşkanı Nazarbayev ile birlikte “Özbekistan yılı” etkinliklerinin açılış törenine de katıldı.

Kazak lider Nazarbayev, Özbek Cumhurbaşkanı Mirziyoyev için “Göreve başladığınızdan bu yana sadece 1,5 yıl oldu ancak çok büyük işler yaptık. Komşularla iyi ilişkiler kurduk, yıllardır çözülemeyen sorunları çözdük. Şu anda bölgede çok daha farklı bir hava var, bugün mevkidaşlarımla, kardeşlerimle buluştum” ifadelerini kullandı.
Kırgız Cumhurbaşkanı Sooronbaj Jeenbekov ise zirvede, “Gelecekte her şeyin iyi olacağına inanıyorum” şeklinde konuştu. Hatırlanacağı üzere Kasım 2017'deki seçimlerde, eski Kırgız Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev'in desteklediği aday ve mevcut Cumhurbaşkanı Sooronbaj Jeenbekov'un en ciddi rakibi Ömürbek Babanov'un seçim öncesi Kazakistan'ı ziyaret etmesi, Kırgız-Kazak ilişkilerinin oldukça gerilmesine neden olmuştu.

Türkenistan'ı ise zirvede Türkmen Cumhurbaşkanı Berdimuhammedov değil, Meclis Başkanı Akja Nurberdiyeva ve oğlu Serdar Berdimuhammedov'un da içerisinde yer aldığı bir heyet temsil etti. Türkmenistan'ın bölgedeki Şangay İşbirliği Örgütü, Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü, Avrasya Ekonomi Topluluğu gibi yapılara da üyeliği bulunmuyor.

Tacik Lider İmam Ali Rahman zirvede, ülkesinde inşa edilen dev Rogun Barajı'ndan dolayı bölge ülkelerin endişelenmemesi için güvence verdi. İmam Ali Rahman yaptığı açıklamada “Tacikistan, kesinlikle komşularını susuz bırakmayacaktır” ifadesini kullandı. Bittiğinde 335 metrelik uzunluğu ile dünyanın en büyük barajı olacak Rogun Barajı, dönemin Özbek Cumhurbaşkanı İslam Kerimov tarafından yapılan savaş tehditleri nedeniyle yapımı sık sık sekteye uğramıştı.

Kazak lider Nazarbayev zirvede, Orta Asya ülkelerinin su sorunlarını pazarlık konusu yapmaması gerektiğini söyledi. İmam Ali Rahman, su kaynakları üzerinde olan anlaşmazlıkları ele almak için Haziran ayında üst düzey uluslar arası bir konferans planlandığını da söyledi. Konferansın Tacikistan'n başkenti Duşanbe'de olması bekleniyor.

Nevruz öncesi toplanan bölge ülkeleri, zirve sonrası ortak bir bildiri de yayınladı. Bildiride “Nevruz bayramı, doğanın ve toplumun yeniden canlanmasının ve yenilenmesinin, arınmanın ve kendini geliştirmenin bir sembolü haline geldi. Güvenliğin, istikrarın ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması için bölgesel işbirliği ile sorunlarının ortak çözümüne yönelik arzumuzu ifade etmemiz için Nevruz öncesi bir araya gelmemiz oldukça önemli bir semboldür” ifadeleri yer aldı. Açıklamaya göre zirvede ticari ve ekonomik iş birliği, bölgeler arası ulaşım ve altyapı yatırımları, su, enerji, gıda, endüstri ve dijital teknoloji başlıkları konuşuldu.

Zirve, Orta Asya'da Rusya ve Çin'in içerisinde yer almadığı bir yapı olarak dikkatleri üzerinde çekmişti. Bu fikir yakın zamanda Semerkand'da gerçekleştirilen toplantıda Özbek Cumhurbaşkanı Mirziyoyev tarafından dile getirildi. Eylül 2017'de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda konuşan Özbek Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, ülkesinin, yapıcı ve güçlü komşuluk için elinden geleni yapacağının altını çizmiş ve kısa sürede bölgede yeni bir siyasi atmosferin oluşacağını ifade etmişti.

Mirziyoyev, zirve ile ilgili olarak “Yeni bir uluslar arası örgüt ya da bir entegrasyon birliği değil, bölge ülkelerini yakından ilgilendiren sorunlara çözüm arayan gayr-ı resmi bir yapı” şeklinde konuşmuştu.

Rusya ile yakın ilişkileri bulunan Kazakistan, “zirve” ifadesini kullanmaktan itinayla kaçındı ve açıklamalarında “istişare toplantısı” ifadesini kullandı.

Kazak lider Nazarbayev de zirve sonrasında konuyla ilgili, “Hepimizin Rusya ve Çin gibi iki büyük ortağı var. Her zaman onlarla beraber çalışacağız. İstişare toplantımız, büyük ortaklarımız olan Rusya ve Çin ile ilişkilerimiz etkilemeyecek” şeklinde açıklamada bulundu.

Bölge ülkelerinin ortak kararı ile her yıl Nevruz öncesinde bir araya gelinmesi kararlaştırıldı. Bir sonraki buluşma ise Özbekistan'ın başkenti Taşkent'te olacak.