8 binden fazla olan mezarların 118'i anıt niteliğindedir. Mezarlıkta her biri abide özelliğine sahip Şahideli-Şahidesiz sanduka mezarların dışında, Orta Asya Türk Mezar tipleri olan oda tarzı yeraltı mezarları da bulunuyor
Bilinen mezar ölçülerinden büyük, 3.50 metre yüksekliğe varan ve her cephesinde süsleme bulunan, dikdörtgen prizma şeklindeki şâhideleriyle tanınan mezarlar, erken döneme ait en büyük Türk-İslam mezarlığı olma özelliğini de taşıyor
Bitlis iline bağlı Ahlat ilçesi Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Yukarı Murat-Van bölümünde, Van Gölü'nün kuzeybatısında, Süphan ve Nemrut Dağları arasındaki alanda yer almaktadır. Orta Çağ'ın gözde şehirlerinden olan Ahlat, döneminin önemli bir bilim-kültür ve ticaret merkezlerinden biriydi
Ahlat'taki diğer kültür varlıkları ve mimari örneklerin yanı sıra, Selçuklu dönemine ait mezar taşları da günümüze ulaşan önemli tarihi eserlerdir. Ölen kişinin yattığı yeri belirtmek için yapılmış olan bu mezar taşları, aynı zamanda birer mimari eser olarak ele alınmış ve ayrıntılı bir şekilde yontulup işlenmiştir. Bu mezar taşları, kitabe içerikleri ve süsleme özellikleri ile de bölgenin geçmişi hakkında önemli bilgiler sunan birer belge niteliğindedir
Anadolu'nun birçok bölgesinde, Anadolu Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı dönemlerine ait, tarihi öneme sahip mezar taşları bulunmaktadır. Orta Asya anıt mezar geleneğinin İslam'la buluşması ve Anadolu'da var olan unsurlarla kaynaşmasını sembolize eden bu mezar taşlarının en erken tarihli örnekleri Ahlat'ta görülmektedir
Bu örnekler, 210.000 metrekarelik alanda bulunan ve ülkemizin en büyük İslam dönemi mezarlığı olan Ahlat Meydan Mezarlığı'nda, günümüze dek sağlam bir şekilde ulaşabilmiş yaklaşık 1500 mezar taşıdır. Bu eserler XII. Yüzyılın son çeyreği ile XVI. yüzyılın ilk çeyreği arasına tarihlenmektedir
Bu mezar taşlarını yapan sanatkârları ve eser sayılarını belirlemek için yapılan saha çalışmalarında 32 sanatkârın adı ve onlara ait yaklaşık 500 eser, kazı ekibi tarafından tespit edilmiştir.
Tarihi Ahlat mezar taşlarından alınan örneklerin; tespit edilen renk, doku, agrega boyut ve dağılımı, yapısal durumları farklılık arzetmektedir
Sarımsı krem renkli, 1-2 mm boyuta kadar gri siyah kırçıllı doku veren agregaların yanı sıra, az da olsa 8-10 mm boyuta kadar açık ve koyu renkli hetorojen dağılımlı kütleler de görülebilen, yüzeyinde toz, toprak, liken gibi birikintiler bulunan, hafif, yüzeyi sağlam (elle sürtüldüğünde tozumayan) taş örneği mevcuttur.
Kırmızı-kiremit renkli, 1-2 mm boyuta kadar buzlu beyaz agregaları; yanı sıra az da olsa siyaha yakın koyulukta, camsı görünümlü uzunlamasına kütleleri bulunan, yüzeyinde toz, toprak, liken gibi birikintiler olan, hafif, yüzeyi sağlam (elle sürtüldüğünde tozumayan), nispeten homojen taş mevcuttur
Daha koyu kırmızı renkte, diğer parçacıklara ek olarak yaklaşık 1 cm boyuta kadar gri-beyaz ve yuvarlaklaşmış kütleler içeren, yer yer homojen, yer yer de hetorojen görünümlü, yüzeyinde toz, toprak, liken gibi birikintileri bulunan, hafif, yüzeyi sağlam (elle sürtüldüğünde tozumayan) taş örneği mevcuttur
