İstatistik mi yalan söyler, yalan mı istatistiğe söyletilir?
İstatistikî kullanarak her şeyi tersine çevirebilirsiniz. Çoğu kimsenin aksini ispat imkânı olmadığı için ?vay be? der geçer. Bu yüzden istatistik son yılların en popüler maniple aracı haline getirildi.
Hemen her açıklamada, her konuşmada, her araştırmada, her bülten de hatta her seçim çalışmasında bir istatistik sonucu görmek mümkündür.
Seçim döneminde olduğumuza göre seçimlerde bir örnekle açalım konuyu. Konya Büyükşehir Belediyesi'nin haber bültenlerine de konu olan tanıtım ilanlarından birkaçına bakarak istatistik ilminin ne hale getirildiğine görelim.
Belediyenin tanıtım afişlerinden birinde ?Konya Büyükşehir Belediyesi'nin 1989-2004 yılları arasında 122.538.000.-TL yatırım yaptığını 2004-2009 yılları arasında ise 825.000.000.-TL yatırım yaptığı? belirtiliyor.
Yatırımın az olduğu dönem olarak sunulan 1989-1999 yılları arasında Halil Ürün, 1999-2004 yılları arasında ise Mustafa Özkafa belediye başkanıdır. Yüksek yatırım dönemi olarak sunulan 2004-2009 yılları arasında ise Tahir Akyürek.
15 yılda 122 milyon TL, 5 yılda ise 6,7 kat büyük 825 milyon TL. Hakikaten ilk bakışta çok büyüleyici bir istatistik?
Belediye aynı belediye lakin şehrin nüfusu aynı nüfus değil, ekonomi aynı ekonomi değil, kur da aynı kur değil. Örneğin bugün 1 Amerikan Doları 1,6777 iken, 1Temmuz 1989'da 1 Amerikan doları bugünkü değerinin 783'de biri. Yani mukayese imkânı bile yok. O halde hangi etik değer istatistikî bilgiye izin verebilir?
Evet, bu işte bir bit yeniği var. Bunları açıklamak eski başkanlar kadar Hılf'ul Fudul'u hayatının merkezine almış olan bize de düşer.
Şimdi 1989'a gidelim ve o günden bu güne dolar kurlarına bir bakalım. Bu vesileyle nereden nereye geldiğimizi de görelim.
01.07.1989
0,002142
01.07.1990
0,002654
01.07.1991
0,004330
01.07.1992
0,006895
01.07.1993
0,010860
01.07.1994
0,031060
01.07.1995
0,043803
01.07.1996
0,081533
01.07.1997
0,147970
01.07.1998
0,265800
01.07.1999
0,420235
01.07.2000
0,621018
01.07.2001
1,251537
01.07.2002
1,584164
01.07.2003
1,397070
01.07.2004
1,454500
Ortalama
0,488371
Bu önceki 15 yıla ait Merkez Bankası kurları.
01.07.2004
1,454500
01.07.2005
1,330400
01.07.2006
1,567900
01.07.2007
1,287700
01.07.2008
1,245600
Ortalama
1,377220
Bunlarda son beş yıla ait Merkez Bankası kurları.
(Not: Kurlar bugünün para birimine dönüştürülmüştür. Günündeki değeri için 2004 öncesi kurların bir milyonla çarpılması gerekir.)
Mevcut başkan Tahir Akyürek'i başarısız bulduğum gibi, eski başkanlar Halil Ürün ve Mustafa Özkafa'yı da başarısız bulan biriyim. Doğrusu Konya'nın son 25 yılının heba edildiğine inanıyorum.
Söz konusu yıllara ait gerçek yatırım rakamları elimde yok. Bu yüzden yıl yıl dolar karşılığını vermem imkânsız. Kaldı ki bir şeyin değeri sadece harcama miktarı ile ölçülemez. İhtiyaç, fayda, günün değeri gibi birçok faktör vardır. 1989 yılında bir kişisel bilgisayar 4 bin dolar iken şimdi üstelik onlarca kat gelişmişinin sadece 4 yüz dolar olduğu gibi.
Türkiye ekonomisinin 1989 ile 2009 arasındaki gelişim trendi, milli gelirde yaşanan gelişim gibi faktörleri göz ardı etmek mümkün müdür? Bu durumda Ak Parti iktidarın salt rakamları grafik haline getirerek 1989 yılındaki yatırımlarla kendi dönemini aynı mantıkla sunması ne dar hüsnü kabul görürse Konya Belediyesi'nin sunumu da ancak o kadar kabul görür.
Halil Ürün, 1994 krizinde Mustafa Özkafa ise 2001 krizinde başkandır. Mevcut başkanın kendiden bir önceki dönem ile kendi dönemini mukayese etmesine itirazımız olmazda. Ama taa 1989'la günümüzü mukayese ekmek masum olabilir mi?
Bir gerçek de, Konya'nın şehir içi ulaşım yükünü çeken ve belediyeye çok büyük paralar kazandıran tramvay hattı eski başkanlardan Halil Ürün döneminin yatırımıdır. O günden bu yana Konya ciddi hiçbir yatırım görmemiştir.
Şehrin batısındaki çorak dağlar bomboş dururken şehrin en verimli alanlarını konut ve sanayi alanı yapan belediye başkanlarını başarılı bulmak mümkün olabilir mi?
Konya gibi düz ova imar edemeyen, hâlâ çıkmaz sokaklar inşa eden, Konya gibi kaynakları bol bir şehrin sorunlarını çözemeyen belediye başkanlarını başarılı bulmak, sadece Kırşehir, Bitlis, Artvin, Aksaray gibi küçük illerle mukayese edildiği zaman mümkündür. Aksi halde gerçekler istatistiğe kurban edilir.
İsterseniz Konya Belediyesi'nin reklâm afişlerinin birkaçına daha bakarak meramızı özetleyelim.
?80 yılda 8 köprülü kavşak, 5 yılda 21 köprülü kavşak? Bu bir istatistik oyunu olmasa bile büyük bir ayıp. Acaba 80 yıl önce 40 yıl önce hatta 20 yıl önce bu şehre köprülü kavşak şarttı da eski başkanlar yapmadılar mı? Bir gerçek var ki oda: 80 yıl önce şehirde sadece 1-2 otomobil vardı. Şimdi her iki kişiden birinde...
?Büyükşehirler arasındaki en ucuz su Konya'da? ve ?Atık su tesisi? iddiası. 1 m³ mesken suyu Konya'da 5 yıl önce 0,49 TL iken bugün 1.46 TL'dir. Üstelik 0,49 iken suyun KDV'si yüzde 18 idi. Bugün ise yüzde 8. Bunu da grafiklendirmek nasıl olur acaba?
?Aç ve açıkta kimse bırakmadık? gibi inanılmaz iddialı bir afiş daha var. Şehir bu afişle donatıldıktan bir gün sonra yerel gazetelerin ?Hangi çağda yaşıyoruz?? şeklindeki manşetlerinin altında şunlar yazılıydı: ?Konya'da borcu ödenemediği için yaklaşık 5 yıldır elektriği kesik olan evde yaşamını sürdüren ailenin iki çocuğu, sokak lambasının ışığında ders çalışıyor.?
Ve ?İhtiyaç sahibi aileler için ucuz konutlar yaptık? Galiba TOKİ'yi belediye bağlamışlar da yeni haberimiz oluyor!
İşte istatistiğin getirildiği durum ve belediyecilik..!