Mehmet Akif'i en iyi anlayabilecek kişi kimdi?
Hasan Basri Çantay, Akifname’sinde Mehmed Akif’i nasıl anlatmıştı?
12 Yıl Önce Güncellendi
2013-03-10 17:06:50
Hasan Basri Çantay’ın Akifnâme’si, Mehmed Akif’i daha yakından tanımak ve dönemin şartlarında Akif algılayışını değerlendirmek açısından önemli bir çalışmadır. Hasan Basri’nin Akif ile dostluğu Milli Mücadele döneminde başlamıştır. Merhum Çantay, bu eserde Akif’le ilgili lehte ve aleyhte söylenenlerle Akif’in hayatını fotoğraf kareleri şeklinde gözler önüne sermektedir. Çantay’ın, “Akif yazılamaz” demekle birlikte böyle bir eser vermesinin sebebi, Balıkesir’de çıkan Türk Dili gazetesinin Akif’in ölümünden sonra Çantay’dan Akif’le ilgili, aralarındaki dostluğa dair bir eser istemesidir. Merhum Hasan Basri Çantay bunun üzerine böyle bir eseri kaleme alır; elimizdeki eser Hasan Basri’nin vefatından sonra halefi Mürsid Çantay tarafından neşredilmiştir.
AKİF’İ EN İYİ ANLAYABİLEN KİŞİ OLARAK ONU GÖRDÜ
Kitabın başında Nurettin Topçu’nun “Akifname’ye Dair” başlığı altında bir yazısı vardır. Bu yazıda Nurettin Topçu Akif’in hayatını tasavvuf tecrübesindeki üç merhaleye benzetmiştir. Buna göre, birinci safhada Akif’i, ümmet coğrafyasını karış karış dolaşan, İslam ümmeti üzerine ümit tohumları serpen, derdiİslam olan ve ümmet-iİslam’ı ayağa kaldırmak için çalışan adam olarak tanımlar. İkinci safhadaki Akif ise, Çanakkale Savaşı’yla başlayıp İstiklal Harbi’yle devam eden süreçte vatanın kurtuluşu için bir uyarıcı olarak gerek eserleri gerekse diğer çalışmalarıyla vatanı şahlandıran ve vatan üzerindeki ölü toprağını kaldıran Akif’tir. Bu ikinci safhaya Hasan Basri Çantay yakından şahit olmuştur ve ele aldığı eser de bu devrin fotoğrafıdır, diyebiliriz. Üçüncü devre ise Allah ile kul arasındaki samimiyet sırrıdır ki bu devre, Akif’te sır olarak kalmıştır.
Nureddin Topçu, Akif’i en iyi anlayabilen kişi olarak, acı günlerinde de en yakın dostu olan, Akif’e ilham kaynağı olan ve kendisine ‘Bülbül’ şiiri ithaf olunan Hasan Basri Çantay’ı görmektedir. Nureddin Topçu’ya göre Akif’i en iyi anlayan Hasan Basri Çantay, Akif’i yeni nesle tanıtmak konusunda da en iyi kişidir. Nureddin Topçu, Akif’i anlamak için Akifname’de bu sırrın çözümüne ulaşabileceğimizi söylüyor.
ÇANTAY’IN DİLİNDEN ŞAİR AKİF
Çantay’a göre, Akif yüksek şairdir. Onu, bu vasfından uzaklaştırmaya imkân yoktur. Bu cümle Akif’in şairolmadığına dair iddiaya verilen cevaptır. Bu cümleye göre iddia mesnetsiz bulunmuştur. İfade açık ve nettir.
Akif merhum şairdir. Kendini duygulandıran mevzuları, büyük bir heyecanla okuyanların ta ruhuna kadar işleyebilmeyi başarmış bir şairdir. Basit gibi görünen hadiseleri bile güçlü bir şair olarak tasvir edebilmiştir.
Şiirindeki söyleşme dili benzerlerinden daha üstündür. İstanbul lehçesini seçmiş, çağdaşlarının yaptığı şekil, kafiye ve vezin kusurları kendisi yapmamıştır. Aruz vezninin en son zirvesidir. Tenasüp sanatının ince uygulayıcılarındandır. Teşbihlerinde, istiarelerinde, daha doğrusu hayallerinde çok dolgun, olgun ve metin bir dile sahiptir. Şiirlerinde sadelik, tabiilik ve samimilik ön plandadır.
Çantay’a göre Akif’in muhatabı yüzde doksan halk, yüzde on münevverdir. Yeni edebiyatın zaman zaman divan edebiyatına kayan heveslerine kapılmamıştır. Ailesi, hususiyetleri, harimi şiirinde yoktur. Cemiyet deyince, ictimaiyat deyince, halkçı deyince, vatanperver deyince akla gelen isimdir. Sadece laf üreten sanata düşmandır, onun algısında sanat cemiyet ve hayatla iç içe olmalıdır. Sözü ile özü birdir.
Feragat deyince akla gelen isimlerdendir. Hurafeden, dalkavukluktan, riyadan, hodgamlıktan, cahilâne taassubtan, zulümden uzak ve onlara düşman bir insandır.
AKİF’İN ŞİİRİNİ OKUMAK NE FAYDA SAĞLAR?
Çantay’a göre, şiirleri hemen umumiyetle terbiye bakımından faydalıdır. Eserleri dil itibariyle nezaket içerir; bu bakımdan her ailenin evinde emniyet içinde okunabilir, Çantay’a göre. Akif’e göre, kavmiyet başka milliyet başkadır. Ona göre, sağlam bir Müslüman olmadıkça iyi ve kâmil bir insan olmaya imkân yoktur.
Akif, insana yaşadığı devri görmesini sağlayacak donanımları sunan bir insandır. Akif’in Asım’ı ki ulu bir eserinin kahramanıdır. Çantay’ın Mehmet Akif’i, o günün şartlarında Akif'e gerici(!) olarak bakanlara verilen bir cevaptır. Zeki Dursun, Akif okumaya devam ediyor. (dunyabizim)
Haber Ara